عملکرد امنیتی ارتش در دوره پهلوی اول

Abstract

اقدامات امنیتی ارتش در عصر رضاشاه در تاریخ معاصر ایران، با دو داوری کاملاً متفاوت و ناهم‌سو روبروست. طبق دیدگاه اول وی توانست امنیت را به ایران بازگرداند. طرفداران این دیدگاه، بیشتر بر تقویت نیروی نظامی ارتش تأکید دارند که توانست با برخی طغیان‌های قومی، محلی و راهزنی‌های پراکنده در کشور مقابله کند. در این دیدگاه، بعد دیگر قضیه کاملاً نادیده گرفته می شود، زیرا عملکرد ارتش رضاشاه،‌ خود یکی از عوامل اساسی ناامنی در جامعه بود و بسیاری از سرکوب‌های سیاسی رضاشاه از طریق همین قدرت نظامی ارتش جدید اِعمال می شد. رژیم رضاشاه اصولاً کارکرد ضدامنیتی داشت، در حقیقت تمام ابزار نظامی و ارتش مدرنی که وظیفه برقراری امنیت داخلی را بر عهده داشت، در خدمت قدرت فردی وی قرار گرفته بود و با امنیت کشور تا حدود زیادی فاصله داشت. این مقاله بر اساس روش اسنادی و کتابخانه‌ای درصدد است با تبیین چگونگی برقراری امنیت در دوره پهلوی اول، عملکرد مهم‌ترین نهاد امنیتی رضاشاه (ارتش) را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این پژوهش نشان میدهد در دوره رضاشاه، ارتش از کارکرد اصلی خود بازماند و درعمل، نقش نیروی انتظامی را ایفا می‌کرد و در ایفای این نقش نیز پس از رفع ناامنی ناشی از راهزنی سارقان و کشمکشهای ایلی، ستمگریها و اخاذیهای گسترده فرماندهان و مأموران، سرکوب فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی، باعث ناامنی عمیق‌تر و گسترده‌تری در میان اقشار مختلف جامعه شد.