ارزیابی الگوی پراکنش فضایی ایستگاه های اتوبوس شهری و سنجش اثرات آن بر مطلوبیت خدمات دهی شبکه ی حمل و نقل عمومی

Abstract

طی سال­ها و دهه­های اخیر رشد روزافزون شهرها و افزایش جمعیت شهری موجب افزایش تقاضا برای حمل و نقل عمومی شده است. اگر این افزایش متناسب با تخصیص خدمات و تسهیلات صورت نگیرد، مشکلات عدیده­ای برای شهر و شهروندان ایجاد خواهد شد. از این رو همواره ضرورت انجام مطالعات و پژوهش­های به روز به منظور سنجش کارایی و مطلوبیت خدمات­دهی سیستم حمل و نقل عمومی در راستای شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم و مد نظر قرار دادن آن در برنامه­ریزی­های آتی، احساس می­شود. بنابراین در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی و قابلیت­های سیستم اطلاعات جغرافیایی، آماره فضایی، نرم­افزار GeoDa، مدل تحلیل سلسه مراتبی داده ها و مدل ترکیب خطی وزین به ارزیابی وضعیت سیستم حمل و نقل عمومی شهر اردبیل به لحاظ مطلوبیت خدمات­دهی (کارایی) و سنجش ارتباط فضایی تراکم ایستگاه­ها و خطوط اتوبوسرانی و فاصله از این عناصر با میزان کارایی حمل و نقل عمومی این شهر، پرداخته شده است. برای گردآوری داده ها روش­های میدانی و اسنادی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاضر وجود الگوی خوشه­ای در نظام توزیع فضایی ایستگاه­های اتوبوس شهر اردبیل تایید می کند. این الگو باعث بروز نابرابری در مطلوبیت خدمات­دهی در محلات مختلف شهر اردبیل شده است به طوری که میزان کارایی سیستم حمل و نقل عمومی شهر اردبیل در هسته­ی مرکزی، محلات بخش شمالی، بخش­هایی از محلات شرقی و جنوب­غربی شهر بیشتر از سایر محلات بوده است. به نظر می­رسد بخشی از این وضعیت متاثر از عدم وجود توازن و تعادل در توزیع فضایی تسهیلات حمل و نقل عمومی بوده است. به طوری که در مناطق با تراکم بیشتر ایستگاه­ها و مرکز ثقل جغرافیایی سیستم اتوبوسرانی شهر و همچنین فواصل کمتر از ایستگاه­ها و خطوط اتوبوسرانی، میزان مطلوبیت خدمات­دهی و میزان کارایی سیستم بالاتر از سایر نواحی و محلات بوده است.