بازخوانی رهیافت‎های تبیین‎گر تروریسم (رویکرد ترکیبی) مطالعه‎ی موردی: داعش

Abstract

تروریسم پدیده‎ای بغرنج است، حجم متراکمی از خشونت مرگبار که آثار ویرانگر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی آن بسیاری از کشورها را درنوردیده است. تروریسم افزون بر ماهیت پیچیده دارای گونه‎های متنوعی است و هر بار به اقتضای اهداف تروریست‎ها و شرایط حاکم بر جامعه‎ی هدف، شکلی به خود می‎گیرد؛ از کشتار دسته‎جمعی گرفته تا گروگان‎گیری، هواپیماربایی، انفجار بمب و غیره. این‎که پدیده‎ی تروریسم به‎عنوان محرک تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جایگزین پدیده‎های سیاسی شناخته‎شده‎ای مثل انقلاب، جنگ، کودتا و شورش و... شده است، مسأله‎ای قابل تأمل است. در این مقاله پس از ارائه‎ی تعاریفی از ترور و تروریسم و بازخوانی رهیافت‎های تبیین‎گر آن در پرتو رویکردی ترکیبی به بررسی اعمال تروریستی گروه داعش (دولت اسلامی عراق و شام)، پرداخته و تلاش می‎شود تا از نقش و میزان اهمیت این رهیافت‎ها در تبیین و بازشناسی تروریسم رونمایی شود. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که داعش با حرکت در شکافِ فرقه‎ای- عقیدتی حاکم بر عراق، اوضاع نابسامانِ سوریه و مداخله‎ی جنگ‎افروزانه‎ی برخی از دولت‎های منطقه، آمریکا و متحدانش، با پافشاری بر مواضع سلفی- تکفیری خود، در پی برهم زدن معادلات قدرت و احیای خلافت اسلامی است؛ مسأله‎ای که رهیافت‎های پژوهش حاضر (طبیعی، فرهنگی، اقتصادی، مذهبی، سیاسی و منطقی- عقلانی)، هر یک به سهمِ خود متکفل تبیین آنند.