بررسی اثرات پویای تکانه‌های ساختاری بازار جهانی نفت‌خام بر خرج‌کرد بخش خصوصی و دولتی ایران: رهیافت مدل پویای ساختاری

Abstract

اثر مخارج یکی از کانال‌های قدرتمند و اثرگذار بر اقتصاد کشورهای صادرکننده نفت‌خام در پی وقوع تکانه‌های قیمتی نفت‌خام است. میزان اثرگذاری تکانه‌های ساختاری بر اقتصادهای صادرکننده نفت‌خام به نوع تکانه و میزان خرج‌کرد دولت در اقتصاد بستگی دارد. در این مطالعه با استفاده از داده‌های فصلی سال‌های 1988 تا 2014 ابتدا مطابق با کیلیان (2009) تکانه‌های سمت عرضه و تقاضای بازار جهانی نفت‌خام تفکیک و شناسایی گردیده و سپس با به کارگیری یک مدل عاملی پویا که برخلاف مدل‌های خود توضیح برداری استاندارد با محدودیت ورود متغیر و کاهش درجه آزادی مواجه نیست (با رویکرد بیزین)، به بررسی اثرات تک‌تک تکانه‌های قیمتی نفت‌خام بر متغیرهای خرج‌کرد پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهند که عکس‌العمل متغیرهای خرج‌کرد بخش دولتی و خصوصی به تکانه‌های ساختاری بازار جهانی نفت‌خام متفاوت است. تکانه مثبت اقتصاد جهانی از دو کانال افزایش درآمدهای نفتی و نیز رونق اقتصاد داخلی باعث افزایش مصرف بخش خصوصی (اعم از کالاهای بادوام، بی‌دوام و خدماتی و واردات کل) و سرمایه‌‌گذاری کل گردیده است. مصرف نهایی دولت در پی وقوع این تکانه به طور آنی واکنش منفی نشان داده که تنها برای یک دوره معنادار بوده است. اثرات تکانه خاص بازار نفت‌خام به سبب آنکه صرفا باعث افزایش درآمدهای نفتی گردیده محدود به افزایش مثبت و معنادار خرج‌کرد بخش دولتی بوده و مصرف بخش خصوصی و سرمایه­گذاری کل را تحت تاثیر قرار نداده است. این تکانه اگرچه اثر مثبت بر واردات کل داشته اما این اثر پس از گذشت یک دوره‌ به پایان رسیده است.