موقوفات زنان یزد از دوره ی آل‌مظفر تا اواخر قاجاریه (دهه دوم قرن7 تا اواخر قرن13)

Abstract

وقف در طول تاریخ ایران همواره از اهمیت و رواج برخودار بوده است. با وجود آنکه بیشتر موقوفات توسط مردان صورت می‌گرفته است. اما بررسی‌ها نشانگر وجود موقوفات زنان نیز هست به طوری که در دوره‌ها‌ی مورد بحث در لابه-لای تواریخ محلی یزد و غیرمحلی از زنانی نام برده شده است که در عرصه‌ی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به خصوص در امر وقف نقش ایفا کردند که آثار آن تا به امروز همچنان به قوت خود باقی مانده‌است. پژوهش پیش رو که به شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه‌ی مطالعات کتابخانه‌ای و داده‌ها و اسناد تنظیم شده‌است، درصدد است تا با توجه به جایگاه وقف در یزد در بازه‌ی زمانی مشخص شده، وسعت و اهمیت نقش زنان را در امر وقف نشان دهد و به سوالات اساسی ذیل پاسخ گوید: میزان مشارکت زنان در امر وقف در کدام دوره بیشتر بوده است؟ زنان واقف از چه قشر و طبقه اجتماعی بوده‌اند و انگیزه آنها از وقف چه بوده‌است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که از عصر آل‌مظفر تا عصر صفویه زنان حاکمه و درباری چون مردان در امر وقف مشارکت داشته‌اند. اما از عصر صفویه با تشویق علما در جهت توسعه‌ی مذهب شیعه، زنان طبقه متوسط نیز با وقف اموال خود پای در این عرصه نهادند. با وجود یک دوره وقفه و رکود وقف در عصر افشاریه و زندیه از دوره‌ی قاجاریه وقف رونق بیشتری یافت که این امر حاکی از جایگاه اجتماعی و استقلال مالی زنان در این دوره است.