جایگاه مردم در تاریخ سیاسی قدیم و جدید ایران بر اساس رویکرد «دوران»‌محور

Abstract

تاریخ سیاسی هر کشوری جلوه‎گاه عملی آن است. این حوزه سرشار از اطلاعاتی است که می‎تواند روشمند مورد شناسایی قرارگیرد. یکی از موضوعات مهم آن، تبلور مردم در عرصۀ سیاست است. تبلور مردم یعنی نوع نگاه سیاست و سیاستمداران به مردم و نوع نگاه و رویکرد مردم به سیاست و اصحاب قدرت که خود را در نحوۀ فعالیت و تعامل آن‌ها با یکدیگر در حوزۀ قدرت سیاسی نشان ‎می‎دهد. امروزه، موضوع تعامل مردم با قدرت سیاسی از تنوّع بسیاری برخوردار شده و یکی از موضوعات «در حال شدن» به‎حساب ‎می‎آید؛ یعنی، روزبه‎روز بر ابعاد جدید آن افزوده و تعمیق و تکمیل می‎شود. با توجه به رویکرد «دوران‎محور» با نگاهی به منابع تاریخی می‎توان به نمود مردم در تاریخ سیاسی پرداخت. شناسایی جایگاه مردم در تاریخ سیاسی در حوزۀ دانش تاریخ از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار است که بحث روش از الزامات مهم آن است. پرداختن به روش و بررسی موردی آن در این مقاله صورت‎ می‎گیرد. از یافته‎های این پژوهش آن است که در منابع تاریخی و دیگر منابع اندیشه‎ای اجتماعی و سیاسی، در یک تقسیم‎بندی، دو دوران متفاوت قدیم و جدید در تاریخ سیاسی و اجتماعی مطرح است که مردم در دو جایگاه متفاوت با یکدیگر قرار دارند. جلوه‎ها و نمودهای اجتماعی و سیاسی آن‌ها با توجه به ویژگی‎هایی چون «آگاهی»، «اراده» و «کنشگری» در دوران جدید نسبت به دوران قدیم، از گستردگی، عمق و تنوّع بیشتری برخوردار است.