اقتصاد ترجمه: برآورد تابع درآمدی مترجمان ادبی ایران

Abstract

در ادبیات اقتصاد فرهنگ، نویسندگان در دستۀ هنرمندان قرار می­گیرند، اما اقتصاددانانِ فرهنگ به رغم وجوه مشترکِ فراوان میانِ مترجمان ادبی و نویسندگان در بازارِ کار، مترجمان را تقریباً نادیده گرفتند. این مقاله قصد دارد با بهره‌گیری از پژوهش‌های اقتصاددانانِ فرهنگ درباره‌ی بازار کار هنرمندان و معدود مطالعاتِ اجتماعی-اقتصادیِ پژوهشگرانِ مطالعاتِ ترجمه، ویژگی‌هایی را بیابد که درآمد مترجمان ادبی ایران را به بهترین نحو توضیح دهند. هدفِ ضمنیِ این مقاله ایجادِ پیوند میانِ ترجمه‌پژوهی و اقتصادِ فرهنگ است. ناگفته پیداست پژوهش‌های بیشتر درباره‌ی بازارِ کار مترجمان از یک طرف و بازار کارِ هنرمندان از طرفِ دیگر می‌توانند به فهمِ هم‌دیگر کمک کنند و نهایتاً هر دو حوزه به غنای بیشتری دست یابند. واکاوی‌های اولیه‌ی داده‌های به دست آمده از مصاحبه با 118 مترجمِ ادبی وجوهِ اشتراکِ برجسته‌ای میان بازار کارِ آن‌ها و بازار کار هنرمندان نشان می‌دهد، از جمله درآمدِ پایین، چندپیشگی، و نقشِ کم‌رنگِ تحصیلاتِ آکادمیک. نتایجِ تحلیلِ رگرسیون چندگانه روشن کرد که از میانِ تجربه، تحصیلاتِ عالی، فاصله‌ی شغلی، ساعتِ کاری، جوایزِ دریافتی، عضویت در هیئت داوریِ جوایز و هیئت تحریریه‌ی مجلات ادبی، تنها متغیری که اثر مستقیم و مثبت بر درآمد مترجم می‌گذارد تعدادِ جوایزِ دریافتیِ اوست. تحصیلاتِ عالی و ساعاتِ کاری اثر مستقیم و منفی دارند و مترجمانِ ادبیِ مرد و مترجمان ادبیِ تهران‌نشین به ترتیب از مترجمانِ ادبیِ زن و مترجمانِ ادبیِ ساکنِ شهرهای دیگر درآمدِ بیشتری کسب می‌کنند.