رهیافتی برای برنامه ششم توسعه از منظر سرمایه اجتماعی مورد نیاز اقتصاد دانایی‌محور؛ با نگاهی به برنامه‌های چهارم و پنجم جمهوری اسلامی ایران

Abstract

در اواخر قرن بیستم با روی کار آمدن اقتصاد دانایی‌محور، چارچوب برنامه‌های توسعه تغییر کرده و برمبنای مؤلفه‌های دانایی تنظیم شده است؛ ایران نیز برای دستیابی به توسعه اقتصادی در این عصر، برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه خود را برمبنای دانایی تنظیم کرده است. در این عصر، سرمایه اجتماعی به‌عنوان یک پیش‌نیاز حیاتی برای تشکیل فرایند تولید، توزیع و کاربرد دانش و ایجاد مؤلفه‌های دانایی ضروری است؛ لذا این پژوهش با رویکردی توصیفی‌ـ‌تحلیلی به‌دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که در تدوین برنامه ششم توسعه، برای ایجاد سرمایه اجتماعی مورد نیاز اقتصاد دانایی‌محور چه رهیافتی باید اعمال شود. نتایج بررسی متن برنامه چهارم توسعه کشور نشان می‌دهد که به ایجاد اعتماد و مشارکت در فعالیت‌های پژوهشی توجه کامل شده است. اما در مورد هنجارها و شبکه‌های پژوهشی کاستی‌هایی وجود دارد. در متن برنامه پنجم نیز تنها در قالب یک ماده به هنجارهای علم‌گرایی، مشارکت و ایجاد شبکه‌های پژوهشی پرداخته شده و تمام مواردی که منجر به اعتماد می‌شود، درنظر گرفته نشده است. لذا در برنامه ششم، دولت می‌تواند با انجام اقدامات لازم ازجمله اصلاح نظام آموزشی (به‌منظور ایجاد هنجارهای علم‌گرایی و ایجاد روحیه نوآوری)، تدوین قوانین و نظارت بر اجرای آنها (مانند حقوق مالکیت فکری)، سرمایه‌گذاری در بخش‌های دانش‌‌محور، سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های R&D، ایجاد شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی و نظام جامع اطلاعاتی، برقراری ثبات سیاسی و اقتصادی و ایجاد زیرساخت‌های ICT، سرمایه اجتماعی مورد نیاز دانایی را ایجاد و ترمیم کند.; ;