مقایسه ترکیب‌های شیمیایی اسانس و آناتومی برگ گونه Mentha x piperita L. در دو مرحله رویشی و گلدهی

Abstract

گیاه نعنا فلفلی <em>Mentha</em> x <em>piperita </em>L. از مشهور‌ترین دورگه‌های تیره نعنا (Lamiaceae) است که در صنایع دارویی و غذایی کاربرد فراوانی دارد. هدف از این تحقیق بررسی کمی و کیفی اسانس و نیز ویژگی‌‌های تشریحی اپیدرم برگ این گونه در مراحل مختلف نموی است. در این تحقیق سرشاخه‌های گیاه از قطعه گیاهان دارویی باغ گیاه‌شناسی ملی کشور در دو مرحله رویشی (خرداد) و گلدهی (مرداد ماه) جمع‌آوری گردید و همزمان با مقایسه شواهد آناتومیکی، کمیت و کیفیت اسانس گیاه نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. اسانس نمونه‌ها با استفاده از روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و برای شناسایی ترکیب‌های متشکله اسانس از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. در مجموع تعداد ۳۲ ترکیب در اسانس گیاه در مراحل مختلف نموی شناسایی گردید و میزان اسانس در فاز رویشی از بالاترین مقدار (31/2 درصد) برخوردار بود. مهم‌ترین ماده موثره اسانس‌ها نیز به‌ترتیب مربوط به کارواکرول ، لینالول و گاما-ترپینن بود که میزان کارواکرول در فاز رویشی از بیشترین میزان (65 درصد) ولی دو ترکیب دیگر در فاز گلدهی به‌ترتیب به حداکثر مقدار خود یعنی 6/12 و 2/7 درصد افزایش نشان داد. در بررسی‌های آناتومی نیز مشخص گردید که با نزدیک شدن گیاه به فصل گلدهی، ضخامت کلانشیم افزایش ولی قطر کرک‌های غده‌ای کاهش یافت. بنابراین با توجه به تاثیر شگرف شرایط محیطی و زمان‌های نموی گیاه بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس، لازم است با توجه به نوع بهره‌برداری، زمان برداشت اندام‌ها در زمان‌ و فصل مناسب انجام پذیرد.