بررسی اثر تنش خشکی بلندمدت بر کمیت و کیفیت اسانس گونه‌های مختلف جنس Thymus spp

Abstract

گونه‌های جنس آویشن (<em>Thymus</em> L.) از مهم‌ترین گیاهان دارویی هستند که به‌دلیل سنتز متابولیت‌های ثانوی تیمول و کارواکرول، مصارف گسترده‌ دارویی دارند. در این تحقیق اثر تنش خشکی بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس هشت گونه از آویشن مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی در دو سطح آبیاری 25 و 50 درصد به‌ترتیب مربوط به تنش‌های خشکی ملایم و شدید نسبت به ظرفیت زراعی، در سال 1393 و در دانشگاه شهرکرد انجام شد. سرشاخه‌های گلدار گیاه از فاصله پنج سانتی‌متری سطح خاک گلدان برداشت و به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) اسانس‌گیری و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده‌ اسانس توسط دستگاه GC/MS شناسایی شدند. نتایج نشان داد تنش خشکی تاثیر معنی‌داری بر میزان بازده اسانس داشته و در بین گونه‌ها، به‌ترتیب گونه <em>T. vulgaris</em> از بیشترین میزان اسانس (69/2 درصد) و گونه <em>T. migricus </em>با بازده (49/0 درصد) از کمترین میزان برخوردار بود. بیشترین مقدار تیمول (85/42 و 41/42 درصد) به‌ترتیب متعلق به گونه‌های: <em>T. daenensis</em> و <em>T. kotschyanus</em>، بیشترین مقدار کارواکرول (9/28 درصد) در گونه ‌<em>T. armeniacus</em> و ژرانیول با مقدار (38/41 درصد) در گونه‌ <em>T. trautvetterii </em>گزارش شد. درصد تیمول در شرایط تنش خشکی شدید نسبت به تنش ملایم در گونه‌های <em>T.kotschyanus</em>، <em>T. migricus</em> و <em>T. vulgaris </em>بدون تغییر و در گونه‌های <em>T. daenensis</em>، <em>T. armeniacus</em> و <em>T. lancifolius </em>کاهش نشان داد. در مجموع اعمال تنش خشکی شدید بسته به نوع گونه، موجب کاهش یا افزایش بازده اسانس گردید و در مقایسه با تیمول، کارواکرول در گونه‌های مورد بررسی تحت تاثیر تنش خشکی شدید قرار نگرفت