نیازهای روانشناختی اساسی، راهبردهای یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان: آزمون یک الگوی علّی

Abstract

یکی از معیارهای مهم برای ارزیابی میزان موفقیت یا شکست نظام آموزشی، پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است و بالا بردن پیشرفت تحصیلی و کاهش میزان افت تحصیلی آنان از مهم‌ترین اهداف این نظام است. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه‌ی نیازهای روان‌شناختی اساسی (خودمختاری، شایستگی و ارتباط)، راهبردهای یادگیری (عمیق و سطحی) و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در قالب یک الگوی علّی بود. دویست و هشتاد و پنج نفر از دانش آموزان دوره متوسطه شهرستان سلماس با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شده و به پرسشنامه‌های راهبردهای یادگیری و نیازهای روان‌شناختی اساسی پاسخ دادند. برای تحلیل داده‌ها از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج تحلیل نشان داد که الگوی آزمون‌شده از برازش مناسبی برخوردار بوده و 23 درصد از تغییرات پیشرفت تحصیلی، 14 درصد راهبردهای عمیق یادگیری و 13 از واریانس راهبردهای سطحی یادگیری را تبیین نمود. راهبردهای یادگیری عمیق تأثیر مثبت و معنی‌داری بر پیشرفت تحصیلی داشت. اما اثر راهبردهای سطحی یادگیری بر این متغیر منفی و معنی‌دار بود. نیاز به خودمختاری و شایستگی اثر مثبت و معنی‌داری بر راهبردهای عمیق یادگیری داشتند. اما اثر نیاز به ارتباط بر این متغیر معنی‌دار نبود. همچنین اثر نیاز به ارتباط بر راهبردهای سطحی یادگیری مثبت و معنی‌دار بود. یافته‌های پژوهش نشان دادند که هم متغیرهای انگیزشی مانند نیازهای روان‌شناختی اساسی و هم متغیرهای شناختی مانند راهبردهای یادگیری نقش مهمی در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارند.