تربیت معنوی و بایسته‌های معنویت‌گرایی در بینش، مَنِش و کُنِش رضوی (ع)

Abstract

هدف پژوهش حاضر، تبیین رویکرد تربیتی امام رضا (ع) در عرصه معنویت دینی و بایسته ­های معنویت­ گرایی در نگرگاه ایشان بود. در این نوشتار ضمن تعریف مفاهیم نظری پژوهش (معنویت، معنویت دینی و تربیت معنوی)، نخست بنیادهای تربیت معنوی با نگرش دینی را مشخص کردیم. مهم­ترین بنیادهای تربیت معنوی در بستر فرهنگی رضوی، وجود امر قدسی / خداوند، وجود روح و وجود فراطبیعت (جهان‌های برزخ و آخرت و عدم بسندگی و دلبستگی به جهان ماده) هستند. روش پژوهش در این مقاله، تحلیل محتوا بود و رویکرد قیاسی را ملاک مصداق ­یابی قرار دادیم. جامعه مخاطب، منابع روایی معتبر شیعی به‌گونه عام و روایات وارده از امام رضا (ع) به‌طور خاص بود که به بررسی درآمد. افزون بر این، اسنادی که به طرح و تبیین بایسته ­های معنویت دینی پرداخته ­اند، مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ­های پژوهش، شیوه­ های تربیت معنوی رضوی بودند که در چهار مورد کلی دسته ­بندی شده و برخی از آن‌ها به موارد جزئی ­تر تقسیم شدند: 1ـ خداباوری / خداگرایی (که دربردارنده مقوله­ های بینش­ محور و کُنش ­محور است)، 2ـ خوش‌بینی و مثبت ­اندیشی (مشتمل بر شیوه‌های خالق­ محور و مخلوق ­محور)، 3ـ افزایش آستانه تاب ­آوری دربرابر تلخ ­کامی ­ها و 4ـ کم­توجهی به دنیا. نتیجه ای که به‌دست آمد، انحصار حصول آرامش پایدار روحی در بستر معنویت دینی ازطریق توجه حداکثری به امر قدسی و فراطبیعی، کاربست عقلانیت دینی و استدلال ­گرایی، دیانت و پایبندی به آموزه ­ها و دستور کارهای شرعی در زیست دنیوی است.