تحلیل نشانه‌شناسی نظام آموزش و پرورش ایران

Abstract

هدف پژوهش حاضر، تحلیل نشانه‌شناختی نظام آموزش و پرورش ایران است که بر اساس مطالعه تحلیلی ـ مروری و با رویکرد «سوسور» تهیه شده است. اگر چه مطالعه و تحلیل نشانه‌شناسی آموزش و پرورش کمتر مورد توجه محققان مسائل آموزشی و تربیتی قرار گرفته، اما این موضوع می‌تواند دریچه‌های تأمل و بازاندیشی را در سیاست‌ها، اهداف و نظام آموزشی، برنامه‌های آموزشی و درسی و نیز شیوه‌های تدریس در کلاس‌های درس بگشاید. این مقاله با اتخاذ چنین نگاه و رویکردی کوشیده است تا به بررسی و تحلیل نشانه‌شناسی پنج نشانه یا عنصر محوری نظام‌های آموزشی بپردازد. نتایج مؤید آن است که نظام آموزشی از حیث محتوای آموزشی (فاقد تأثیر سازنده در رشد و پرورش ابعاد مختلف دانش‏ آموز و تحقق اهداف آموزش و پرورش)، فضای کالبدی و فیزیکی (فاقد جلوه‏ های تصویری و زیبایی‏ شناختی)، روش‌های تدریس معلمان (دارای رکود به دلیل یادگیری یک‏ طرفه معلم‏ محور)، شیوه‌های ارزشیابی (یادگیری سطحی و زودگذر) و فضای فرهنگی و ارتباطی حاکم بر مدارس و نهادهای آموزشی (دارای انفعال، فاقد مشارکت، پاسخگویی و ریسک‏ پذیری) است و همخوانی چندانی با اهداف و جهت‌گیری اصلی آموزش و پرورش ندارند. در واقع این تحلیل بیانگر آن است که متأسفانه در حال حاضر نظام آموزشی کشور در عمل به ایجاد و بازتولید مجموعه‌ای از پیام‌ها، معانی و آثاری اقدام می‌کند که با وظایف و کارکردهای ذاتی آن در تعارض است.