تحلیل کیفی متن: استقرا / قیاس

Abstract

هدف از مطالعه حاضر توصیف تحلیل محتوای متن به روش استقرایی و قیاسی است. روش پژوهش حاضر تحلیلی ـ توصیفی است. در این مقاله ابتدا وجوه تمایز تحلیل محتوای کمی و کیفی، و سپس نقش استقراء و قیاس در تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این نوع تحلیل معرفی و خلق مضامین/ مقولات مهم در درون پیکره‏ای از محتواست. تحلیل محتوای کیفی عمدتاً به شیوه استقرایی، یک توصیف غنی از متن به عنوان واقعیت اجتماعی ارائه می‏دهد. در تحلیل محتوای متون دینی ریشه‏ها تحلیل می‏شود و امکان دستیابی به مفاهیم و گزاره‏های دینی به عنوان ابزاری برای تفکر دینی فراهم می‏شود. تحلیل ریشه‏ها ماهیت ساختاری و استدلالی دارد و در بطن معانی که متن تولید می‏کند، نهفته است. در تحلیل محتوا برای دستیابی به نتایج مناسب علاوه بر متن، ویژگی‏های منبع پیام و فرستنده پیام نیز در حد امکان تحلیل می‏شود. در این مقاله مراحل تحلیل محتوای کیفی مورد بحث قرار گرفته است. به متخصصانی که علاقمند به فعالیت‏های پژوهشی بین رشته‏ای هستند (مانند مطالعاتی در حوزه روان‏شناسی و مدیریت آموزشی در تلفیق با معارف اسلامی) استفاده از این روش توصیه می‏شود.