عوامل تعیین‌کننده رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز

Abstract

امروزه، مسائل محیط‌زیستی تهدیدی جدی برای پایداری جوامع روستایی ایجاد نموده­­اند. در این خصوص، بسیاری از صاحب­نظران بر این باورند که بخش قابل‌توجهی از این مسائل به‌طور عمده ریشه در رفتارهای غیرمسئولانه انسان در مواجهه با محیط‌زیست دارد. ازاین‌رو، کنکاش و واکاوی رفتارهای محیط‌زیستی افراد یک پیش­شرط کلیدی برای رفع مسائل محیط‌زیستی به شمار می­رود. با در نظر گرفتن اهمیت موضوع، هدف اصلی این تحقیق توصیفی- همبستگی بررسی عوامل تعیین‌کننده رفتارهای از حفاظت محیط‌زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز بود. جامعه آماری این پژوهش، تمامی سرپرستان خانوارهای روستایی در شهرستان تبریز بودند (34308=N) که با توجه به فرمول بارتلت و همکاران (Bartlett et al., 2001)، تعداد 380 نفر از آنان با روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود که روایی محتوایی آن با نظرات پانلی از کارشناسان تأیید شد. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیش‌آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای مقیاس‌های اصلی پرسشنامه در حد مناسب (در دامنه بین 689/0 تا 867/0) بود. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که روستاییان مورد مطالعه رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست را در سطح نسبتاً پایینی بروز می­دادند. با توجه به نتایج کسب‌شده، متغیرهای آگاهی از پیامدهای عدم انجام رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست، استفاده از منابع اطلاعاتی و ارتباطی در زمینه موضوعات محیط‌زیستی، سابقه کار کشاورزی و نگرش نسبت به انجام رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست، اصلی­ترین عوامل تعیین­کننده انجام رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز بودند. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که بین انجام رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست از سوی روستاییان برحسب وجود/ عدم وجود تشکل­های محیط‌زیستی، تفاوت معنی‌دار وجود داشت، به‌نحوی‌که روستاییان در مناطق دارای تشکل به میزان بیشتری رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست را بروز می­دادند.