مطالعه تغییرات شاخص‌های تنوع زیستی جامعه پرندگان در تیپ‌های پوششی متفاوت جنگل شصت‌کلاته گرگان

Abstract

بررسی تنوع زیستی پرندگان در مطالعات بوم‌شناسی جنگل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات شاخص تنوع، غنا و یکنواختی گونه‌ای جامعه پرندگان در 4 تیپ پوشش گیاهی راش، راش- ممرز، ممرز- انجیلی و انجیلی- ممرز- بلوط در طول 3 فصل تابستان، پاییز و زمستان در جنگل شصت‌کلاته گرگان بود. ابتدا واحدهای رویشی همگن با استفاده از برداشت صحرایی تعیین شد. نمونه‌برداری از پرندگان به روش نمونه‌برداری نقطه‌ای انجام پذیرفت و نوع و تعداد تمام گونه‌های مشاهده شده در هر پلات در 3 فصل ثبت گردید. کمیت‌های تنوع گونه‌ای با استفاده از شاخص‌های سیمسون و شانون- وینر و یکنواختی با استفاده از شاخص‌های سیمسون و کامارگو محاسبه شدند. غنای گونه‌ای نیز در 4 تیپ پوششی محاسبه و مقایسه شد. براساس نتایج به‌دست آمده، بیش‌ترین مقادیر شاخص‌های تنوع مربوط به فصل زمستان و کم‌ترین مقادیر مربوط به تابستان بود. تنوع و غنای گونه‌ای در تابستان و پاییز در تیپ راش و در فصل زمستان در تیپ راش- ممرز نسبت به بقیه تیپ‌ها بالاتر بود. بیش‌ترین میزان یکنواختی گونه‌ای نیز در سه فصل در تیپ راش مشاهده شد. همچنین تیپ انجیلی- ممرز- بلوط پایین‌ترین مقدار غنا، تنوع و یکنواختی گونه‌ای را در هر سه فصل نشان داد. نتایج این پژوهش تأثیر فصل و تیپ‌های متفاوت پوشش جنگلی را بر تنوع زیستی جامعه پرندگان اثبات نموده و نمایان‌گر این است که هرچه به‌سمت فصل سرما و تیپ راش و راش- ممرز پیش می‌رویم مقادیر شاخص‌های تنوع افزایش می‌یابد. همچنین نتایج اهمیت وجود جنگل‌های بالغ را نشان داد. اگرچه جلوگیری از انجام بهره‌برداری برای حفظ تنوع زیستی بهترین راه‌حل محسوب نمی‌شود، ولی استفاده از روش‌هایی هم‌چون روش‌های گزینشی به‌عنوان یکی از مناسب‌ترین و پایدارترین راه‌حل‌های ممکن به‌منظور حفظ ساختار جنگل‌های مورد بهره‌برداری و ایجاد زیستگاه مناسب برای پرندگان و سایر جوامع حیات‌وحش پیشنهاد می‌گردد.