کاهش اثر تنش شوری آب آبیاری توسط محلول‏پاشی سولفات پتاسیم در پنبه (Gossypium hirsutum L.)

Abstract

سابقه و هدف: کمبود آب شیرین، افزایش نیاز به مواد غذایی و وجود آبهای شور فراوان، کشاورزان را ناگزیر به استفاده از آبهای شور نموده است. استفاده از عنصر پتاسیم به صورت محلول‏پاشی می‏تواند گیاه را در دسترسی سریع به عناصر غذایی و کاهش اثرات شوری کمک نماید. استفاده از ارقام موتانت به ‌عنوان گیاهان متحمل به شوری می‌تواند به منظور مدیریت بهتر زراعی در جهت افزایش تولید در شرایط شور مورد استفاده قرار گیرد. لذا این پژوهش به منظور بررسی اثر شوری آب آبیاری و محلول‏پاشی سولفات پتاسیم بر برخی ویژگی‏های فیزیولوژیک، عملکرد و محتوای یونی دو موتانت پنبه انجام شد.<br /> مواد و روش‏ها: آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات شوری رودشت اصفهان در طی سال زراعی 93-94 به اجرا در آمد. در این مطالعه کرت‌های اصلی شامل تیمارهای آبیاری با آب دارای هدایت الکتریکی 4 (شاهد)، هشت و 12 دسی‏زیمنس بر متر و کرت‏های فرعی شامل تلفیق فاکتوریل سه ژنوتیپ (موتانت ال ام 1673 و ال ام 1303 و ژنوتیپ شاهد شایان) با محلول‏پاشی چهار سطح سولفات پتاسیم به میزان صفر، دو، چهار و شش کیلوگرم در 1000 لیتر آب در هکتار بود. صفات مورد مطالعه در این آزمایش عبارت بودند از درصد کیل و عملکرد وش و خصوصیات فیزیولوژیک از قبیل محتوای نسبی آب برگ، آب نسبی از دست رفته برگ‌ها، شاخص پایداری غشا و محتوای نسبی کلرفیل برگ.<br /> یافته‏ها: عملکرد وش تحت تأثیر آبیاری با آب شور، محلول‏پاشی با سولفات پتاسیم و ژنوتیپ قرار گرفت، اما اثر متقابل بین عوامل آزمایش بر عملکرد وش معنی‌دار نبود. نتایج حاکی از عدم کاهش عملکرد وش با افزایش سطح شوری آب آبیاری از چهار به هشت دسی زیمنس بر متر بود، درحالی‌که هنگام استفاده از آب با هدایت الکتریکی 12 دسی زیمنس بر متر، عملکرد وش 5/48 درصد نسبت به شاهد (چهار دسی زیمنس بر متر) کاهش یافت. عملکرد وش در تیمار محلول‏پاشی چهار کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم دارای بالاترین مقدار و حدود 55 درصد افزایش عملکرد داشته ولی با تیمارهای کاربرد دو و شش کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم اختلاف معنی‏دار نداشت. در بین ژنوتیپ‏ها بالاترین و عملکرد وش در ژنوتیپ ال ام 1303 و به میزان 3721 کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به رقم شایان (3165 کیلوگرم در هکتار) اختلاف معنی‏دار داشت. بیشترین محتوای آب نسبی برگ در مرحله اول و در همه سطوح محلول‏پاشی با سولفات پتاسیم در تیمار شوری هشت دسی زیمنس بر متر و حدود 80 درصد به‌ دست آمد و در این سطح شوری بین تیمارهای مختلف محلول‏پاشی اختلاف معنی‏داری مشاهده نشد. محتوای نسبی کلرفیل نیز در تیمار شاهد 59 درصد بود و با افزایش شوری آب آبیاری از میزان آن کاسته شده و در تیمار شوری 12 دسی زیمنس بر متر به 54 درصد رسید. <br /> نتیجه‏گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که برای دستیابی به حداکثر محصول در شرایط شوری آب آبیاری می‏توان از ژنوتیپ موتانت ال ام 1303 استفاده نمود. همچنین برای کاهش اثرات شوری می‏توان از محلول‏پاشی 4 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم استفاده کرد.