تجمع و تخصیص تسهیم فسفر و ماده‌خشک تحت تأثیر مقدار فسفر کودی و مایه‌زنی با باکتری استرپتومایسس در گندم و جو

Abstract

اطلاعات مربوط به غلظت و تجمع فسفر در مادۀ خشک گیاهی و ضرایب تخصیص آن به اندام‌های مختلف گیاه می‌تواند به بهبود تغذیۀ فسفری گیاهان زراعی و افزایش کارآیی استفاده از کودهای فسفره کمک کند. به‌منظور بررسی تأثیر مایه‌زنی با باکتری Streptomyces sp. و مقدار فسفر کودی (صفر، 20، 40، 60 و 80 کیلوگرم فسفر در هکتار) بر تجمع و تسهیم فسفر و ماده‌خشک در دو گیاه گندم (رقم مروارید) و جو (رقم صحرا)، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار به‌صورت گلدانی در فضای باز در دانشگاه علوم کشاورزی گرگان اجرا شد. مقدار فسفر قابل جذب خاک مورد استفاده در آزمایش برابر 8/5 میلی‌گرم در کیلوگرم بود. نتایج حاکی از تأثیر معنی‌دار مقدار فسفر کودی بر تجمع ماده خشک، غلظت فسفر و مقدار فسفر تجمع یافته در تمام اندام‌های گیاه (P=0.01) بود. مایه‌زنی نیز به‌طور معنی‌داری بر تجمع ماده خشک در تمام اندام‌های گیاه به‌استثنای دانه و تجمع فسفر در همۀ آن‌ها به‌جز ساقه تأثیر گذاشت اما تأثیر معنی‌داری بر غلظت فسفر بخش‌های مختلف بوته به استثنای برگ و ریشه نداشت. در نتیجه، چنین استنباط می‌شود که مقدار فسفر کودی از طریق تغییر مقدار ماده خشک و غلظت فسفر، اما مایه‌زنی، بیشتر از طریق تغییر مقدار ماده خشک بر تجمع فسفر تأثیر گذاشته است. همچنین، یافته‌های این مطالعه حاکی از ثبات بسیار زیاد ضرایب تخصیص ماده خشک و فسفر به بخش‌های مختلف بوته در مقایسه با تجمع ماده خشک و فسفر و غلظت فسفر بود. غلظت فسفر در شرایط عدم مصرف فسفر کودی در کل بوته (بخش هوایی+ریشه) 29/2 و در دانه 86/3 گرم در کیلوگرم و در تیمار مصرف 80 کیلوگرم فسفر در هکتار در کل بوته 89/3و در دانه 00/6 گرم در کیلوگرم بود. همچنین، مقدار فسفر تجمع یافته در شاهد، در دانه گندم و جو به‌ترتیب 18/2 و 68/2 و در کل بوته آن‌ها 88/4 و 15/5 میلی‌گرم برآورد گردید. با افزایش مقدار فسفر کودی، مقدار فسفر تجمع یافته در بخش‌های مختلف بوته به‌صورت خطی اما با شیب‌های متفاوت افزایش یافته و در تیمار 80 کیلوگرم فسفر در هکتار در دانه گندم و جو به‌ترتیب به 98/6 و 08/9، و در کل بوته به 48/14و 75/14 میلی‌گرم رسید. این نتایج نشان می‌دهد که جذب فسفر در تیمار 80 کیلوگرم فسفر در هکتار در گندم 197 درصد و در جو 186 درصد نسبت به شاهد افزایش یافته است. در هر دو گیاه مورد بررسی، در تمام مقادیر فسفر کودی، ترتیب اندام‌ها بر اساس مقدار فسفر تجمع یافته به‌صورت ریشه< برگ< ساقه< دانه بود.