بررسی اثر کاربرد براسینواستروئید بر پتانسیل عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ بهاره (Cartahamus tinctorius L.) تحت رژیم های مختلف آبیاری

Abstract

سابقه و هدف:گلرنگ سابقه طولانی کشت وکار در جهان دارد و به عنوان یک گیاه مقاوم به تنش شوری و خشکی مطرح است. تنش کم‌آبی یکی از مشکلات تولید فراورده‌های کشاورزی در بسیاری از نقاط دنیا به ویژه مناطق خشک و نیمه خشک است. هدف ازاین مطالعه بررسی اثر تنش کم‌آبی بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک گلرنگ بهاره و انتخاب نوع مناسب ازگلرنگ به شرایط دیم در مناطق سرد، وافزایش تحمل گلرنگ به این شرایط بود. از آنجا که دانه گلرنگ جزء دانه-های روغنی سالم و مرغوب می‌باشد؛ بنابراین گلرنگ برای این پژوهش انتخاب گردید. و بخاطر اینکه تاکنون در اردبیل، گلرنگ به عنوان یک گیاه دانه روغنی مفید در سطح زراعی وسیع کشت نشده است، تصمیم گرفتیم با اندازه گیری صفات عملکرد در شرایط دیم در این منطقه، و تحت هر دو شرایط مصرف براسینواستروئید و عدم مصرف آن، در صورت مناسب بودن عملکرد و مقرون به صرفه بودن آن به کشاورزان منطقه ترویج کنیم. <br /> مواد و روش: این آزمایش در سال 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی آبیاری پس از 80، 120 و 160 میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس A و عامل فرعی سه رقم گلرنگ بهاره (گلدشت، سینا و فرامان) و تنظیم کننده رشد براسینواستروئید (شاهد (0) و 7- 10مولار) بودند. <br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که تنش خشکی شاخص برداشت، ارتفاع گیاه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی و اجزای عملکرد دانه را کاهش داد. در ارتفاع بوته بیشترین سهم به سینا تعلق داشت و چون گلدشت رقمی پاکوتاه است از کمترین ارتفاع بوته برخوردار بود، در فرامان و گلدشت به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد دانه در کاپیتول و تعداد کاپیتول در بوته بدست آمد، اما در هزاردانه برعکس بود، چون بین تعداد دانه در جذب مواد غذایی رقابت بوجود آمده و رقمی با بیشترین تعداد دانه و کاپیتول از کمترین وزن هزاردانه برخوردار خواهد بود. در عملکرد دانه که حاصل اجزای عملکرد است، سینا و گلدشت در یک دامنه آماری بودند، و فرامان از عملکرد بیشتری برخوردار بود. در عملکرد زیستی فرامان از بیشترین سهم، و گلدشت از کمترین سهم برخوردار بود. اما در شاخص برداشت هر سه رقم در یک دامنه آماری بودند. و در کارایی مصرف آب، سینا کارامدتر از دو رقم دیگر در تنش ملایم و شدید بود. مصرف براسینواستروئید منجر به بهبود ارتفاع، اجزای عملکرد، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب لحظه ای شد. <br /> نتیجه‌گیری: نتیجه تجزیه واریانس نشان داد که تنها در صفت کارایی مصرف آب اثر متقابل آبیاری در رقم معنی دار بود. به این حالت که در شاهد، سینا و گلدشت در یک دامنه آماری بوده و بیشتر از فرامان از کارایی مصرف آب برخوردار بودند. اما در تنش ملایم و شدید به ترتیب، سینا بیشتر از گلدشت و فرامان بود. در بقیه موارد اثرات متقابل معنی دار نشد. بنابراین بر اساس اثرات اصلی، در منطقه سردسیر اردبیل در شرایط دیم و دارای تنش خشکی بین سه رقم کشت شده، رقم فرامان رشد بهتری داشت و از بیشترین تعداد کاپیتول در بوته، دانه در کاپیتول، عملکرد دانه و زیستی برخوردار بود. رقم سینا از بیشترین ارتفاع بوته برخوردار بود و اما گلدشت بیشترین وزن هزار دانه را به خود اختصاص داد. در بین سطوح تنش نیز با افزایش تنش از میزان اجزای عملکرد و عملکرد کاسته میشد. همچنین مصرف براسینواستروئید، منجر به افزایش جذب آب و بهبود رشد گیاه، و در نتیجه بهبود عملکرد دانه و زیستی شد.