تأثیر کمبود آب برمحتوای نسبی آب برگ، شاخص‌های فلورسانس کلروفیل و عملکرد دانه چهار رقم لوبیا چیتی

Abstract

سابقه و هدف: لوبیا چیتی گیاهی حساس به تنش خشکی است، در عین حال در این گیاه از لحاظ مقاومت به خشکی، تنوع ژنتیکی مشاهده می‌شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر تنش خشکی بر محتوای نسبی آب برگ، شاخص‌های فلورسانس کلروفیل و عملکرد دانه‌ی ارقام لوبیا چیتیL.) vulgaris (Phaseolus کشت شده در استان زنجان اجرا گردید.<br /> مواد و روش‌ها: این پژوهش به‌صورت کرت‌های خرد شده بر پایه‌ی بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، در مزرعه‌ی تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. سطوح آبیاری شامل شاهد و تنش خشکی در کرت‌های اصلی و ارقام لوبیا چیتی شامل محلی خمین، صدری، Ks21193 و Ks21189 در کرت‌های فرعی قرار داده شدند. در این آزمایش محتوای نسبی آب برگ، فلورسانس کمینه، فلورسانس بیشینه، فلورسانس متغیر، عملکرد کوانتومی فتوسیستم II و عملکرد دانه اندازه‌گیری شدند.<br /> یافته‌ها: بر اساس نتایج به‌دست آمده اثر تنش خشکی در تمام صفات به‌جز فلورسانس بیشینه و بر‌هم‌کنش تنش خشکی در رقم برای تمام صفات به‌جز فلورسانس کمینه و فلورسانس بیشینه معنی‌دار بود. در این آزمایش مشاهده شد که میزان محتوای نسبی آب برگ، فلورسانس متغیر، عملکرد کوانتومی فتوسیستم II و عملکرد دانه‌ در ارقام در شرایط تنش خشفکی به‌طور معنی‌داری کمتر از شاهد بود. محدودیت آبی عملکرد کوانتومی فتوسیستم II را به‌دلیل افزایش F0 (فلورسانس حداقل یا کمینه در شرایط سازگار شده با تاریکی) و کاهش Fm (فلورسانس حداکثر یا بیشینه در شرایط سازگار شده با تاریکی) کاهش داد. نتایج به‌دست آمده نشان داد که رقم Ks21189 از بیشترین محتوای نسبی آب برگ (24/74 درصد)، فلورسانس متغیر (2046) و عملکرد کوانتومی فتوسیستم II (70/0) در شرایط تنش خشکی برخوردار بود. در ضمن میزان کاهش محتوای نسبی آب برگ و عملکرد کوانتومی فتوسیستم II در رقم Ks21189 در شرایط تنش خشکی نسبت به شاهد کمتر بود. همین رقم حداکثر عملکرد دانه (6/741 کیلوگرم در هکتار) را در شرایط تنش داشت. این مسئله نشاندهنده‌ی مقاومت رقم Ks21189به تنش خشکی و تحریک این رقم به افت کمتر عملکرد کوانتومی فتوسیستم II در شرایط محدودیت آب می‌باشد. کمترین محتوای نسبی آب (8/51 درصد)، فلورسانس متغیر (5/1245)، عملکرد کوانتومی فتوسیستم II (63/0) و عملکرد دانه (1/503 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌هایی برآورد گردید که رقم صدری تحت شرایط تنش رطوبتی به‌کار برده شد. ژنوتیپ صدری با کاهش عملکرد 18/80 % حساس‌ترین ژنوتیپ به کمبود آب بود. <br /> نتیجه‌گیری: بررسی ضرایب همبستگی، نشان‌گر همبستگی مثبت و معنی‌دار، محتوای نسبی آب برگ، فلورسانس بیشینه، فلورسانس متغیر و عملکرد کوانتومی فتوسیستم II با عملکرد دانه می‌باشد. لذا چنین به‌نظر می‌رسد ارقامی که بتوانند در شرایط تنش خشکی پایداری محتوای نسبی آب برگ و عملکرد کوانتومی فتوسیستم II را حفظ کنند، به‌دلیل برخورداری از سرعت فتوسنتز بالاتر، از عملکرد دانه بیشتری برخودار خواهند بود.