ارزیابی تناسب اراضی شهرستان آق‌قلا (استان گلستان) جهت تولید جو در شرایط دیم با استفاده از سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی(GIS)

Abstract

در این تحقیق به منظور استعدادسنجی اراضی کشاورزی شهرستان آق‌قلا ( استان گلستان) جهت تولید جو دیم، از رهیافت سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. بدین منظور لایه‌های محیطی منطقه مورد مطالعه، جمع‌آوری و نقشه‌های موضوعی مورد نیاز تهیه شد، که شامل 17 نقشه از جمله نقشه شیب، ارتفاع از سطح دریا، بارش سالانه، دمای بیشینه، دمای کمینه، دمای متوسط و برخی عناصر پر مصرف و کم مصرف خاک بود. جهت استخراج اوزان متغیر‌های محیطی از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) کمک گرفته شد. سپس لایه‌های رقومی عوامل محیطی در محیط GIS با اختصاص وزن AHPروی هم‌گذاری و تلفیق شدند. در ادامه انطباق لایه‌ی نهایی با نیازهای بوم-شناختی گیاه مورد نظر صورت گرفت و در چهار طبقه بسیارمستعد، مستعد، نیمه مستعد و نامستعد برای کشت جو دیم پهنه-بندی شد. نتایج نشان داد که به ترتیب 5/27 و 1/32 درصد اراضی کشاورزی این شهرستان برای کشت جو بسیارمستعد و مستعد هستند. مقدار بارش در این پهنه‌ها حدود 400 میلی‌متر و بیشتر از آن بود و همچنین از نظر حاصلخیزی خاک در سطح مطلوبی قرار داشتند. پهنه‌های مستعد بیشتر در قسمت جنوبی شهرستان مشاهده شدند. اراضی نیمه مستعد و غیر مستعد نیز از مرکز تا شمال محدوده زراعی شهرستان قرار گرفتند. از دلایل عدم تطبیق این اراضی با نیازهای محیطی مورد نیاز گیاه جو، میزان اندک بارش و نامناسب بودن برخی متغیر‌های خاک مانند pH و شوری بالا، بافت نامناسب، پتاسیم و کلسیم بالا، فسفر، آهن، و ماده آلی پایین و نیز جهات شیب نامناسب می‌باشد.