مطالعه پایداری عملکرد غله جدید تریتی‌پایرم با لاین‌های تریتیکاله و ارقام گندم نان ایرانی با استفاده از روش تفکیک آثار متقابل ژنوتیپ در محیط

Abstract

غله جدید تریتی‌پایرم اولیه آمفی‌پلوئیدی مصنوعی و حاصل تلاقی ارقام زراعی گندم دورم AABB) Triticum durum, 2n=4x=28,) و گونه وحشی علف شور ساحل ((Thinopyrum bessarabicum, 2n=2x=14, EbEb می‌باشد. در این پژوهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط حاوی تغییر در جهت و مقدار برای عملکرد دانه 17 ژنوتیپ متشکل از هشت لاین اولیه و ترکیبی اولیه گندم جدید تریتی پایرم، پنج لاین تریتیکاله و چهار رقم گندم نان ایرانی با طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال های زراعی 81، 85 و 89 در هفت محیط در سه منطقه کرمان، سیرجان و نی‌ریز، بر اساس روش مور صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه حاکی از وجود تفاوت‌های معنی‌دار بین محیط‌ها و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بود. بر اساس معیار مور بیشترین درصد تغییرات در رتبه، مربوط به دو رقم گندم (امید و الوند) و کمترین مقدار به دو لاین ترکیبی اولیه تریتی پایرم {(St/b)(Cr/b)-4 و (Ka/b)(Cr/b)-6} اختصاص داشت بنابراین لاین تریتی‌پایرم (St/b)(Cr/b)-4 پایدارترین و رقم گندم امید ناپایدارترین ژنوتیپ شناخته شدند. بر اساس بخش تغییر در جهت مجموع مربعات اثرمتقابل (67/86%) لاین تریتیکالهM45 و لاین ترکیبی اولیه تریتی‌پایرم(Ka/b)(Cr/b)-5 پایدارترین ژنوتیپ‌ها با عملکرد بالا بودند بنابراین اولا می‌توان با انجام آزمایش‌های تکمیلی به‌زارعی به ترتیب جهت معرفی یک لاین جدید زراعی تریتیکاله برای تولید دانه و یک لاین مرتعی تریتی پایرم ترکیبی اولیه برای تولید علوفه اقدام نمود و ثانیا می‌توان از این لاین تریتی‌پایرم در برنامه اصلاح گندم نان مقاوم به شوری در ایران استفاده نمود.