اثر تنش گرمای انتهای فصل بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی خصوصیات مورفو-فنولوژیک ژنوتیپ های گندم در شرایط آب و هوایی اهواز

Abstract

دمای بالا در مرحله گلدهی و پر شدن دانه یکی از عوامل مهم کاهنده عملکرد در بسیاری از مناطق دنیا، بخصوص مناطق جنوبی ایران می باشد. لذا به منظور بررسی اثر گرما بر عملکرد، اجزای عملکرد و هم چنین برخی خصوصیات مورفو-فنولوژیک گندم، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در دو شرایط نرمال و تنش گرما بر روی 11 ژنوتیپ گندم شامل یاواروس، زاگرس، چمران، نیک نژاد، کوهدشت، الوند، مانتنا (رقم حساس)، M6، کاز (رقم متحمل)، گهر و Durum-ch-89 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه آزمایشی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که تنش گرما باعث کاهش معنی‏دار صفات فنولوژیک شامل تعداد روز از کاشت تا خوشه‏دهی (29%) و تعداد روز از کاشت تا رسیدگی (35%)، صفات مورفولوژیک شامل ارتفاع بوته (31%)، طول پدانکل (27%) و عملکرد ‏بیولوژیک (37%) و صفات مرتبط با عملکرد دانه شامل طول سنبله با ریشک (12%)، طول سنبله بدون ریشک (15%)، تعداد سنبلچه در سنبله (15%)، تعداد دانه در سنبله (19%)، وزن هزار دانه (14%)، شاخص برداشت (5%)، تعداد سنبله در متر مربع (9%) و عملکرد دانه (41%) گردید. نتایج این تحقیق ضمن تأکید بر اهمیت صفات فنولوژیک نشان داد که تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت صفات مناسبی جهت غربالگری ارقام و لاین های گندم از نظر تحمل به گرمای انتهای فصل می‏باشند. ارقام کاز، چمران و الوند عملکرد خود را در مواجه با تنش گرما در حد مطلوبی حفظ نمودند.این ارقام جهت کشت مستقیم در مناطق گرم و یا بکارگیری در برنامه‌های اصلاحی افزایش تحمل به گرما توصیه می‌شوند.