تأثیر مدیریت تغذیه نیتروژن و تنش خشکی بر ذخایر کربوهیدرات و نیتروژن بذر و قدرت گیاهچه حاصل از آن در جو (Hordeum Vulgare L.)

Abstract

میزان ذخایر بذر علاوه بر کنترل ژنتیکی، وابستگی زیادی به شرایط محیطی از قبیل تغذیه، دما، تنش کم آبی و شدت نور دارد. بالا بودن میزان ذخایر موجب تولید گیاهچه‌های قوی تر خواهد شد. به منظور بررسی این موضوع، آزمایشی در سه بخش گلدانی، مزرعه‌ای (در دانشگاه تبریز) و آزمایشگاهی(در دانشگاه صنعتی شاهرود) اجرا شد. دو رقم جو به نام‌های والفجر و ریحان تحت تأثیر سطوح نیتروژن و تنش خشکی در قالب طرح آزمایشی فاکتوریل اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی مورد آزمایش قرار گرفتند. سه سطح 60، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار نیتروژن مقارن با ساقه‌دهی و سطوح آبیاری مناسب، تنش ملایم و تنش شدید (به‌ترتیب 85-80، 65-55 و 45-35 درصد ظرفیت زراعی خاک) 10 روز پس از گلدهی اعمال شدند. بذور حاصل از ترکیبات مختلف تیماری از لحاظ ذخایر موجود در بذر شامل قندمحلول، نشاسته و نیتروژن و نیز قدرت گیاهچه حاصل از بذرهای دارای ذخایر متفاوت، مورد ارزیابی قرار گرفتند. تغذیه بیشتر با کود نیتروژن موجب بهبود ذخایر دانه گردید. تنش خشکی در بسیاری از موارد موجب تجمع بیشتر کربوهیدرات‌های غیرساختاری و نیتروژن در دانه و نیز افزایش وزن دانه گردید که به‌طور مشخص درسطح تنش ملایم چشمگیرتر بوده و با تشدید تنش کاهش یافت. تنش خشکی موجب افزایش میزان پروتئین دانه بین 3/1 تا 3/3 درصد شد. گیاهانی که در ترکیب تیماری نیتروژن مناسب و تنش ملایم قرار داشتند، بذوری تولید کردند که دارای سطح ذخایر مناسب بوده، سریع‌تر جوانه‌زده و گیاهچه‌هایی با طول کلئوپتیل، طول ریشه چه و وزن ساقه‌چه بیشتر تولید کردند. در دو سطح نیتروژن مناسب و زیاد بذوری که ذخایر بیشتری داشتند به‌طور معنی‌داری دارای EC کمتری بودند. اگرچه بذور رقم ریحان با سرعت بیشتری جوانه زدند ولی تجمع ذخایر در بذور رقم والفجر بیشتر بوده و گیاهچه‌های قوی‌تر تولید نمودند.