اثر شوری و نسبت جذبی سدیم ( SAR ) آب آبیاری بر عملکرد و نسبت‌های یونی در دو رقم کلزا (Brassica napus L.)

Abstract

سابقه و هدف: شوری و سدیمی بودن آب و خاک، یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در کاهش میزان تولید محصولات کشاورزی است. عدم مدیریت صحیح در امر آبیاری، زهکشی ضعیف، استفاده از آب‌های شور برای آبیاری از جمله عوامل مؤثر در ایجاد خاک‌های شور محسوب می‌شوند. این پژوهش با هدف شناسایی واکنش رشد دو رقم کلزا و نیز تغییرات در شاخص‌های فیزیولوژیکی و جذب برخی عناصر غذایی در برابر سطوح مختلف شوری و SAR به اجرا در آمد.<br /> مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثر شوری و SAR بر عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیک کلزا، آزمایش با دو رقم کلزا به نام‌های طلایه و اوکاپی به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. فاکتور شوری در سه سطح شامل35/0 (آب آبیاری به عنوان شاهد)، 6 و12 دسی‌زیمنس بر متر و فاکتور SAR حاوی چهار سطح شامل 6،0 ،12و18 بود که از منابع NaCl و CaCl2 تهیه شد. در این تحقیق شاخص سبزینگی، وزن دانه، تعداد خورجین، مجموع و نسبت کلروفیلa وb ، کاروتنوئید، میزان عناصرسدیم، پتاسیم و کلسیم مورد مطالعه قرار گرفت.<br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر رقم بر تعداد خورجین، وزن دانه، شاخص سبزینگی، مجموع کلروفیلa+b ، نسبت کلروفیل a/b و نسبت کلسیم به سدیم معنی‌داری بود. اثر شوری بر کلیه صفات مورد مطالعه به جز نسبت پتاسیم به سدیم معنی‌دار بود. اثر SAR نیز بر تمامی صفات بجز نسبت کلروفیل a/b معنی‌دار بود. اثر متقابل رقم و شوری بر وزن دانه، نسبت کلروفیلa/b ، کاروتنوئیدها و نسبت پتاسیم به سدیم معنی دار بود. اثر متقابل شوری و SAR نیز بر وزن دانه، مجموع کلروفیل a+b ، نسبت کلروفیلa/b ، نسبت پتاسیم به سدیم و نسبت کلسیم به پتاسیم معنی‌دار بود. در بررسی رقم و شوری در هر دو رقم با افزایش در شوری وزن دانه کاهش یافت، به طوری‌که این کاهش در شوری 12 دسی زیمنس بر متر، وزن دانه در رقم طلایه 9/24 و در رقم اوکاپی5/21 درصد نسبت به تیمار شاهد بود. در اثر متقابل شوری و SAR نیز کمترین وزن دانه با 3/20 کاهش نسبت به تیمار شاهد مربوط به شوری 12 دسی زیمنس بر متر و SAR=18 بود.<br /> نتیجه‌گیری: هرچند شوری باعث اثرات منفی بر شاخص های رشد کلزا گردید اما این اثرات به نوع رقم بستگی داشت به‌طوری‌که این اثرات در رقم طلایه کمتر از اوکاپی بود. همچنین با افرایش سهم کلسیم در منبع ایجاد شوری، از اثرات سوء شوری تا حدودی کاسته شد. بنابراین آب‌هایی که شوری بالایی دارند می‌توان با افزایش میزان یون کلسیم در مقایسه با سدیم کیفیت آن را افزایش داد.