تبیین هنر در اندیشه‎ی ابن عربی، بر اساس نظریه قلب و مظهریت جامع انسان

Abstract

هر چند مساله‎ی هنر نه به شکل امروزی برای ابن عربی مطرح بوده و نه اساسا در کانون اندیشه‎ی او قرار داشته، اما می‎توان از مباحث وجودشناختی و انسان‎شناختی او مبانی منسجمی را در این خصوص به دست آورد و مسائل دنیای امروز هنر را در افقی تازه مشاهده کرد. مسائلی از این دست که هنر به چه معناست و یا چه فایده‎ای بر آن مترتب است اگرچه به صراحت در آثار ابن عربی مطرح نیست و بحث مستقلی از آنها در مکتوبات حجیم شیخ اکبر وجود ندارد اما می‎توان از رهگذر خوانشی معطوف به اکنون و آینده از مبانی نظری ابن عربی، و بسط منطقی آنها، خطوط اصلی نگاه او به این امور را دریافت. در این مقاله قصد داریم تا با استفاده از نظریه‎ی تجلی و مظهریت عالم امکان برای حضرت حق، چیستی هنر و فایده‎ی مترتب بر آن را تبیین کرده و سرفصل‎های بنیادین نگاه محیی الدین به هنر را تا حدودی روشن سازیم. از این رو ابتدا سه حیث متفاوت انسان در نظریه‎ی تجلی را بررسی کرده و سپس با تبیین مفاهیم اساسی انسان‎شناسی ابن عربی نظیر مقام قلب و جامعیت وجودی انسان، شان خیالی هنر به مثابه‎ی مظهری جامع را نشان می‎دهیم.