کندوکاوی نو در مسئلۀ وثاقت تاریخی قرآن با استناد به مصاحف صنعا

Abstract

چکیده در دوران خلیفۀ دوم، زیست فردی و اجتماعی و نظام سیاسی نوپای مسلمانان دچار تحول اساسی شد. در روزگار خلافت عثمان، دو رخداد منشأ تحولات مهمی شدند: یکی شورش علیه خلیفه و قتل او؛ و دیگر، تدوین جدید <em>قرآن</em> که به <em>قرآن</em> عثمانی شهرت یافت. تحقیق دربارة تاریخ <em>قرآن</em> در نیم ‌قرن نخست اقدامی بس دشوار است؛ زیرا از یک سو هیچ نسخة استنادپذیری از <em>قرآن</em> زمان پیامبر و نیز قرآن‌های پس از آن و از جمله قرآن‌های ابوبکر و عثمان در اختیار نیست و، از سوی دیگر، راه روشن و استواری برای تحقیق و تفحص و انکشاف حقایق متقن وجود ندارد. امروزه، جز متن <em>قرآن</em> کنونی و نسخه‌هایی از قرآن‌های غالباً ناقص از قرون نخست و نیز انبوه روایات متنوع و غالباً متضاد، اسنادی برای تحقیق در قرآن‌های نیمۀ اول سده در دست نیست. از این جهت است که پیدایی دست‌نوشته‌های صنعا به‌ویژه برای تأیید وثاقت تاریخی <em>قرآن</em> اهمیت دوچندان می‌یابد. به‌ویژه که با مطالعات روی این نُسخ ثابت شد که این دست‌نوشته‌ها متعلق به میانۀ سدۀ اول هجری‌اند و این امر خط بطلانی بر نظریۀ تثبیت نهایی متن <em>قرآن</em> در انتهای سدۀ دوم یا اوایل سدۀ سوم هجری است.