تأثیر ساختار کسری بودجه بر نقدینگی در اقتصاد ایران: رویکرد تابع واکنش بانک مرکزی

Abstract

کسری بودجه مزمن و تسلط مالی دولت بر بخش پولی از مشخصه‏ های اقتصاد ایران در سال ‏های بعد از انقلاب بوده که بر اساس ادبیات اقتصادی تغییرات مداوم و قابل توجه در عرضه پول ایران را توضیح می‏ دهد. مقاله حاضر تأثیر ساختار کسری بودجه بر نقدینگی را در چارچوب تابع واکنشِ بانک مرکزی و با استفاده از مدل VARX طی دوره 1358 تا 1389 بررسی می‏ کند. نتایج بدست آمده نشان می‏ دهد که تغییرات کسری بودجه کل و نقدینگی الزاماً هم‏ جهت نیستند. تصمیمات دولت در مورد افزایش کسری بودجه عملیاتی که منعکس‏ کننده عملیات جاری دولت است، موجب افزایش کسری بودجه کل و نقدینگی می‏ شود. اما شوک‏ های مازاد تراز سرمایه که عمدتاً منعکس‏ کننده تحولات نفتی اقتصاد ایران است، با وجود کاهش یا افزایش کسری بودجه کل، تأثیری بر نقدینگی ندارد. بنابراین کسری بودجه عملیاتی - و نه الزاماً کسری بودجه کل یا مازاد تراز سرمایه- در کوتاه‏ مدت و بلندمدت محرک اصلی تغییرات نقدینگی است و تکانه‏ های بازار نفت به خودی‏ خود آثار دائمی بر نقدینگی ندارند. بدین ترتیب، برای موفقیت در مهار تورم لازم است اصلاحات بودجه‏ ای با محوریت کسری بودجه عملیاتی کوچک و انعطاف ‏پذیر، توازن ادواری کسری بودجه عملیاتی و کاهش تسلط بودجه بر سیستم بانکی دنبال شود.