بررسی روابط بین عملکرد دانه و صفات آگروفیزیولوژیکی ژنوتیپ‌های گندم نان در شرایط دیم

Abstract

به منظور بررسی روابط موجود بین صفات آگروفیزیولوژیک با عملکرد دانه در گندم نان، تعداد 14 ژنوتیپ تحت شرایط دیم در مزرعه دانشگاه پیام نور مرکز ایلام در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 96-1395 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ‌های مورد مطالعه به غیر از طول پدانکل و شاخص برداشت، از نظر سایر صفات مورد بررسی، اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند. ژنوتیپ‌های مورد بررسی برای اکثر صفات تنوع مطلوبی نشان دادند. نتایج آمار توصیفی نشان داد که بیشترین میزان ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی مربوط به عملکرد دانه بود. بررسی ضرایب همبستگی صفات نشان داد که بالاترین ضریب همبستگی مثبت و معنی‌دار بین عملکرد دانه با بیوماس بود ( **0.85 r=). نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام که در آن عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته در برابر صفات مورد بررسی دیگر به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد، نشان داد که سه صفت بیوماس، شاخص برداشت و وزن هزار دانه به میزان 98 درصد از تغییرات مدل رگرسیونی مربوطه را توجیه کردند. با حذف صفات بیوماس و شاخص برداشت از متغیرهای مستقل، تجزیه رگرسیونی گام به گام برای عملکرد دانه در شرایط دیم انجام شد. سه صفت میزان پرولین، تعداد سنبله در متر مربع و تعداد روز تا رسیدگی وارد شده در مدل، 62 درصد از تغییرات عملکرد دانه در شرایط دیم را توجیه کردند. نتایج تجزیه علیت نشان دادند که بیشترین اثرات مستقیم مثبت مربوط به عملکرد بیوماس، تعداد سنبله در متر مربع و شاخص برداشت بود. نتایج حاکی از آن است که تنوع ژنتیکی بالایی در بین ژنوتیپ‌های گندم نان مورد بررسی در شرایط دیم وجود دارد. بیوماس، شاخص برداشت، میزان پرولین، تعداد سنبله در مترمربع و زودرسی را می‌توان به عنوان معیارهای گزینش برای بهبود عملکرد دانه در شرایط دیم معرفی نمود.