بررسی صفات فیزیولوژیک و عملکرد کمی و کیفی دانه دو گونه ارزن تحت سطوح مختلف آبیاری و کاربرد باکتری‌های محرک رشد

Abstract

به‌منظور بررسی اثر تنش کم‌آبی و مصرف باکتری‌های محرک رشد بر صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک، عملکرد کمی و کیفی و ترکیبات روغن دانه دو رقم ارزن، آزمایشی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه‌ی بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی در شهرستان فریدونشهر اجرا گردید. در این آزمایش تنش کم‌آبی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح (تامین 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) در کرت‌های اصلی و کاربرد باکتری‌های محرک رشد در سه سطح شامل عدم بذرمال و بذرمال با 0.5 و یک لیتر باکتری‌های محرک رشد (باکتری ازتوباکتر کروکوکوم و آزوسپیریلوم برازیلنس) و دو گونه ارزن [ارزن دم‌روباهی (Setaria italica) رقم باستان و ارزن معمولی (Panicum miliaceum L.) اکوتیپ گلباف] به‌عنوان عوامل فرعی به‌صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی بودند. در این آزمایش تنش کم‌آبی موجب کاهش معنی‌دار صفات قطر ساقه، پایداری غشای سلولی، عملکرد بیولوژیک و دانه، درصد پروتئین و روغن و کیفیت آن در ارزن گردید. کاربرد باکتری‌های محرک رشد توانست اثرات نامطلوب ناشی از تنش کم‌آبی را بر صفات فوق‌الذکر در هر دو گونه ارزن کاهش دهد و سبب بهبود کیفیت روغن گردد به‌گونه‌ای‌که به‌ترتیب استفاده نیم و یک لیتر باکتری‌های محرک رشد، سبب افزایش عملکرد دانه به میزان (6.66 و 19.19%) در تیمارهای آبیاری شاهد، (12.29 و 28.76%) در تنش ملایم و (31.73 و 45.07%) در تیمار شدید کم‌آبی گردید. تنش ملایم کم‌آبی (75 درصد نیاز آبی) به‌همراه کاربرد یک لیتر باکتری‌های محرک رشد در رقم باستان، ضمن کاهش مصرف آب، بالاترین کیفیت (درصد اولئیک و لینولئیک) روغن را تولید نمود. همچنین رقم باستان از نظر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و اسیدهای چرب غیراشباع در سطوح مختلف آبیاری، با و بدون کاربرد باکتری‌های محرک رشد نسبت به رقم گلباف برتری نشان داد.