تأثیر محدودیت رطوبتی پس از ظهور بساک بر پتانسیل تولید و صفات مؤثر بر آن در ژنوتیپ‌های امیدبخش گندم نان زمستانه و بینابین

Abstract

به‌منظور مطالعه تأثیر محدودیت رطوبتی بر صفات مؤثر در پتانسیل تولید ژنوتیپ‌های امیدبخش گندم نان زمستانه و بینابین، از طرح کرت‌های خردشده با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقاتی طرق مشهد استفاده شد. فاکتور محدودیت رطوبتی در سه سطح: شرایط بهینه رطوبتی، محدودیت رطوبتی از مرحله شیری دانه و از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو، در کرت‌های اصلی و تعداد 10 لاین امیدبخش گندم در کرت‌های فرعی موردمطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد محدودیت رطوبتی از مرحله شیری دانه و از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو باعث افت عملکرد دانه (به ترتیب 18/6 و 45/3 درصد) نسبت به شرایط بهینه شد. این کاهش به دلیل کاهش وزن هزار دانه و تا حدودی کاهش تعداد دانه در سنبلهبود. مقایسه ژنوتیپ‌های گندم ازنظر عملکرد دانه نشان داد که ژنوتیپ‌های میهن و C-84-4 بالاترین عملکرد دانه (به ترتیب 7593 و 7170 کیلوگرم در هکتار) را در متوسط شرایط محدودیت رطوبتی داشتند که به دلیلدارا بودن اجزای عملکرد بهینه در متوسط شرایط محدودیت رطوبتی شامل، تعداد سنبله در مترمربع (765 و 806 سنبله) وزن هزار دانه (38/33 و 37/87 گرم) تعداد دانه در سنبله (36/22 و 36/02 دانه در سنبله) و وزن دانه در سنبله (1/23 و 1/17 گرم)، به ترتیب در مقایسه با سایر ژنوتیپ‌ها بود. نتایج نشان داد که بیشترین شاخص برداشت در شرایط بهینه رطوبتی (40/95%) و کمترین آنبه محدودیت رطوبتی پس از ظهور بساک تعلق داشت (36/37%)، که می‌تواند به دلیل کاهش آب مصرفی پس از مرحله ظهور بساک در تیمارهای تنش باشد. به‌طورکلی با توجه به برتری ژنوتیپ‌های میهن و C-84-4 در هر دو شرایط بهینه و تنش این ژنوتیپ‌ها را می­توان برای شرایط مشابه این بررسی توصیه نمود.