طراحی الگوی ارزیابی رفتار اخلاقی در سازمان‌های ایرانی در پرتو قرآن و نهج‌البلاغه

Abstract

اخلاق یکی از واژه‌های پرکاربرد در زندگی اجتماعی است که در دهه‌های اخیر، در اهداف و خط‌مشی‌های سازمان‌های ایرانی نیز نمود بارزی یافته است. با ‌وجود این، تعریف دقیقی از اخلاق در سازمان و یا معیار قابل‌استنادی وجود ندارد که با آن بتوان در هر شرایطی اخلاق را از غیر اخلاق تمییز داد. اخلاق و نظریه‌های مربوط به آن، وابستگی شدیدی به زمینۀ فرهنگی و اعتقادی جامعه دارند؛ ازاین‌رو، تعریف معیارهای اخلاقی باید متناسب با باورهای ارزشی جامعۀ هدف انجام گیرد؛ بنابراین نیاز به تعیین معیارهای اخلاقی بومی متناسب با باورها و ارزش‌های جامعه برای سازمان‌های ایرانی، محسوس است. بدین منظور، با استفاده از تحلیل مضمون، آیات قرآن کریم و گزاره‌های نهج‌البلاغه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و در نهایت، 97 مضمون پایه، 13 مضمون سازمان‌دهنده و دو مضمون فراگیر حسن فعلی و حسن فاعلی احصا شدند. معیارهای حسن فعلی به مضامین سازمان‌دهندۀ امانت‌انگاری مسئولیت، رعایت عدالت، احسان، اعتدال، حفظ کرامت انسان، ماهیت عمل، نتایج دنیوی اعمال و نتایج اخروی اعمال می‌پردازند؛ و معیارهای حسن فاعلی، مضامین سازمان‌دهندۀ ایمان به خدا، تقوا، نیت نیکو، بنده‌انگاری و شایستگی انجام عمل را در نظر دارند.<br />