ارتباط اخلاق و زیبایی‌شناسی در فلسفۀ شوپنهاور

Abstract

اخلاق و زیبایی‌شناسی مهم‌ترین ارزش‌های حیات آدمی هستند که نسبت میان آن‌ها از دیر‌باز مورد پرسش اندیشمندان بوده است. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین ماهیت و نحوه ارتباط این دو حوزه در فلسفۀ آرتور شوپنهاور می‌پردازیم. شوپنهاور اخلاق و زیبایی‌شناسی را دو راه رهایی از ارادۀ پدیداری و خودخواهی می‌داند. ماهیت اخلاق، شفقت و نیکوکاری است که از طریق فرا‌‌‌روی از خودِ پدیداری حاصل می‌شود و با عدالت، یعنی یکسان دیدن خود و دیگران همراه است. درک زیباشناسانه و نبوغ هنری نیز با نفی خودبینی و فرا‌ رفتن از نگاه سود‌گرایانه و منفعت‌طلبانه میسر است که به گشودگی قلب و شناخت مثال مطلق می‌انجامد. بدین‌سان، آدمی هم در هنر و هم در اخلاق به نظارۀ حقیقتِ خود و هستی نائل شده و با نفی اراده، خودِ درونی‌اش را با واقعیت فی نفسه یکی می‌یابد. بسیاری از صورت‌های هنری مانند تراژدی می‌توانند به نفی ارادۀ خودخواهانه و اخلاق مدد رسانند. اخلاق نیز با فرا ‌بردن نگرش آدمی از خود‌پرستی و سود‌جویی زمینۀ درک و نگرش زیباشناسانه را فراهم می‌کند.