بررسی تحلیلی اخلاق پیچیدگی و توسعه‌ مفهومی آن

Abstract

اخلاق پیچیدگی، مجموعه نظریه‌هایی مبتنی بر جهان‌بینی پیچیدگی است که به بررسی رابطه و تأثیر این جهان‌بینی با و بر اخلاق می‌پردازد. طرح این نظریه‌ها با انتقاد از تأثیر جهان‌بینی سادگی بر نظریه‌های اخلاقی سنّتی و رایج آغاز شد و شامل مجموعه دیدگاه‌های گونه گونی هستند که به ارائهٔ تمهیداتی برای مواجهه با مسائل و موقعیت‌های اخلاقی می‌پردازند. این دیدگاه‌ها و نظریه‌ها ضمن داشتن اشتراکات مفهومی‌‌، تفاوت‌هایی نیز با هم دارند و در هر کدام از آنها می‌توان جنبه‌های قابل اعتنا و یا مغفولی را یافت که این مسئله‌‌، توجه ویژه به «اخلاق پیچیدگی» و توسعهٔ آن را ضروری می‌نماید. در این مقاله - ضمن معرفی «اخلاق پیچیدگی » - تلاش شده تا در یک صورت‌بندی جدید‌‌، اخلاق پیچیدگی را توسعه دهیم. این توسعه به کمک مفاهیم مشترک و قابل اتکا در نظریه‌هایِ مطرح شده و از طریق یک ترکیب محتوایی‌‌، در پرتو فرازبان‌های اخلاق و پیچیدگی ارائه شده و دارای دو سطح است. سطح نخست، شامل اندیشهٔ پیچیده و عقلانیت خود۔انتقادی در حوزهٔ کلان پیچیدگی است و در واقع‌، بستر و لازمهٔ سطح دومی است که «اخلاق پیچیدگی» را تشکیل می‌دهد. سطح دوم مجموعهٔ تمهیداتی شامل سه اصل «بودنِ همبسته»‌‌، «دستور موقت» و «خیرخواهی سیّاره‌ای» است که با هم رابطهٔ متعامل و مکملِ دارند.