افسانه‌های ایرانی پریان ابزاری برای فکرپروری کودکان (رهیافتی آموزشی بر اساس نظریة لیپمن)

Abstract

لیپمن برنامۀ فبک را بنیان نهاد و داستان را ابزاری اساسی برای فکرپروری و آموزش کودکان معرفی و شالوده‌ای نو برای آموزش آن‌ها پی‌ریزی کرد. این پژوهش بسندگی ادبی، فلسفی و روان‌شناختی پنج افسانۀ ایرانی پریان را بر اساس نظریة لیپمن در پاسخ به پرسشی که چگونه این افسانه‌ها پاسخ‌گوی برخی اندیشه‌های کودکان هستند؟ با رویکردی توصیفی- تحلیلی بررسی کرده‌است. یافته‌های تحقیق حاکی است که این افسانه‌ها مفاهیمی متعالی مانند زیبایی، عشق، دانایی، خودبینی و ... دارند و درون‌مایۀ فلسفی آن‌ها غنی و زمینه‌ساز تکوین پرسش‌های چالشی در ذهن کودکان است. افسانه‌های «ثروتمند حسود و مار» و «دژهوش‌ربا»، گفت‌وگوهای بیشتری نسبت به افسانه‌های دیگر دارند که از این زاویه چالشی‌ترند و نیز افسانة دژ هوش‌ربا الگویی از حلقة کندوکاو دارد. این افسانه‌ها از منظر زبانی و انتقال مفاهیم، غنای روان‌شناختی مطلوبی برای کودکان دارند، امّا داستان «زردپری» و «بی‌بی ناردونه» قسمت‌های خشنی دارند و با شرایط اجتماعی کنونی مطابقت ندارند. رویکرد ادبی این افسانه‌ها شخصیّت‌های پویایی را نمایش می‌دهند که کودک را با خود همراه می‌کنند، امّا نیازمند تغییر پیرنگ در چارچوب برنامة فبک هستند. موضوع این افسانه‌ها علاوه بر تحلیل محتوایی از جنبۀ تجویزی که شامل رویکردهایی مطلوب برای گسترش آموزش تفکّر فلسفی در کودکان است، تحلیل شده‌است.