قضاوت اخلاقی کودکان پیش‌دبستانی پنج و شش‌‌ساله

Abstract

قضاوت اخلاقی به چگونگی نظر شخص دربارۀ مقررات، آداب، رسوم، و هنجارهایی که مردم باید در تعامل با دیگران رعایت ‌کنند و برداشت او از آن‌ها اشاره دارد. این پژوهش با هدف بررسی قضاوت اخلاقی کودکان پیش‌دبستانی (پنج و شش‌ساله) انجام شد. بدین‌منظور از دانش‌آموزان پیش‌دبستانی (پنج و شش‌ساله) شهر فاروج، نمونه‌ای 108 نفری به صورت تصادفی ساده برای مصاحبۀ بالینی، با استفاده از چهار داستان اخلاقی (دروغ، خسارت مادی، دزدی، و عدالت)، انتخاب شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که کودکان پیش‌دبستانی (پنج و شش‌ساله) در آیتم‌های دروغ، خسارت مادی، و دزدی توجه بیش‌تری به قصد و نیت (انگیزۀ درونی) دارند و در آیتم عدالت اعتقاد به ناعادلانه‌بودن (برابری تقسیم کار) داشتند. میزان توجه به قصد و نیت با افزایش سن افزایش می‌یابد و میزان توجه به نتیجه و اثر کار با افزایش سن کودک کاهش می‌یابد. کودکان بزرگ‌تر (شش‌ساله‌ها) در همة آیتم‌ها توجه بیش‌تری به قصد و نیت در قضاوت اخلاقی خود داشتند. در هر سه آیتم، دختران توجه بیش‌تری به نتیجه و اثر در مقایسه با پسران داشتند، ولی پسران در مقایسه با دختران به قصد و نیت (انگیزۀ درونی) توجه بیش‌تری داشتند. در آیتم عدالت، دختران در مقایسه با پسران، به طور معنی‌داری به عادلانه (منصفانه) بودن اعتقاد داشتند (جهت‌گیری اطاعت). یعنی پسران در مقایسه با دختران به برابری در انجام‌دادن کارها توجه بیش‌تری داشتند. یافته‌های پژوهش نشان داد که، با افزایش سن، کودکان به قصد و نیت توجه بیش‌تری نشان دادند که با یافته‌های پیاژه هم‌سو بود، اما این‌که کودکان در این پژوهش در سنین پنج و شش‌سالگی به قصد و نیت توجه داشتند و همچنین پسران در رشد اخلاقی جلوتر از دختران بودند مغایر با یافته‌های پیاژه بود.