بررسی مفهوم «کودک» با رویکردی به حوزه کیفری

Abstract

«کودک» در علوم مختلف انسانی تعاریف گاه متفاوتی دارد. عدم انطباق این تعاریف با یکدیگر و تأثیر آن در مقوله کاربردی عالم حقوق، آنجا که کودک را از نظر کیفری غیرمسؤول می‌شناسیم یا به حمایت از او برمی‌خیزیم، ایجاب می‌نماید که محدوده کودکی مطابق با واقعیات تبیین گردد.<br /> نگارنده در این مقاله است که مفهوم کودک را در حوزه‌های مختلف روان‌شناسی، فقه و حقوق توضیح دهد و در بررسی تطبیقی این دیدگاه‌ها مفهوم کودک را به دو منظور تحمیل مسؤولیت کیفری به فرد و حمایت از او روشن نماید؛ پس لازم است دو چیز معین شود:<br /> 1ـ سنی که تکامل شخصیتی به پایان نرسیده و ارتکاب جرم بر ساختار شخصیتی وی تأثیرات سوء خواهد گذارد، به منظور حمایت از بزه‌دیده.<br /> 2ـ سنی که شخص قادر به تشخیص حسن قبح اعمال خود و نتیجه سوء حاصل از آن می‌باشد، به منظور تحمیل مسؤولیت کیفری به مجرم.<br /> پس اگر تشخیص مفهوم کودک در قوانین جزایی با هدف وضع قوانین حمایتی نسبت به وی در قبال اعمال مجرمانه صورت می‌گیرد، باید این مرزبندی با توجه به تأثیر جرم بر روند رشد و سنی که تکامل شخصیتی انسان در آن متوقف می‌شود، باشد؛ و اگر مقصود شناخت دوران کودکی در جهت تعیین مسؤولیت کیفری فرد است، شاخصه‌های آن، قدرت تشخیص حسن و قبح عملی و نتیجه حاصل از عمل است. همچنین ضروری است اصلاح قوانین در جهت تطبیق مفهوم کودک تحت حمایت با کودک واجد مسؤولیت کیفری صورت گیرد و با توجه به این واقعیت که رشد امری تدریجی است، باید با پذیرش محدوده سنی معین چنان عمل شود که کودک دارای مسؤولیت کیفری تخفیف یافته گردد؛ یعنی نه به طور کامل مبرا از مسؤولیت کیفری شود و نه اینکه مسؤولیت کیفری تام به او باز گردد.