نفقه والدین در فقه امامیه و قوانین موضوعه

Abstract

تأمین هزینه زندگی اقارب نسبی معسر در خط صعودی و نزولی به شرط تمکن منفق، از واجبات دینی و مسلمات فقه و حقوق اسلامی است؛ مساعدت به دیگر اقارب نیازمند، هم از مستحبات شرعی به شمار می‌رود، لیکن بسیاری از خانواده‌ها از وظایف خود در قبال والدین تنگدست یعنی بارزترین مصداق‌های اقارب و الزامات قانونی ترک انفاق ایشان، اطلاع کافی ندارند و در برابر این وظیفه الهی، تنها بر اساس عرف و عادت یا تمایلات درونی خویش رفتار می‌نمایند. قوانین مدون، نفقه والدین را ملحوظ نموده، برای آن ضمانت اجرایی حقوقی و کیفری در نظر گرفته و ترک انفاق را جرم تلقی کرده است. لیکن به نظر می‌رسد قانونگذار به همه ابعاد روح لطیف اسلام در وضع قوانین مزبور نپرداخته است و نه تنها در رفع نیازهای مادی، معنوی و عاطفی والدین همه جانبه‌نگری لازم را نداشته و تمام حیطه‌های زندگی ایشان را مدنظر قرار نداده است، بلکه اصولاً در خصوص برخی هزینه‌های ضروری ایشان نیز ساکت مانده است. لذا تعارض‌ها و ابهام‌های برخی مواد قانونی در این زمینه حقوق والدین را تحت شعاع قرار داده است. مقاله حاضر ضمن بررسی مفاهیم کلیدی و تبیین جایگاه رفیع والدین و نگرش اسلام به حقوق ایشان، نفقه والدین را در قوانین موضوعه، با مبانی فقهی نفقه تطبیق داده، نکات قابل توجه در قوانین موجود را با محوریت فقه امامیه متذکر می‌شود و بر ملحوظ نمودن تعالیم همه جانبه اسلام، در قانونگذاری و سیاست‌گذاری‌های فرهنگی تأکید می‌نماید.