بررسی و تحلیل رهیافت دوگانه علامه طباطبائی در ادراک حسی

Abstract

یکی از نو آوری‌های ممتاز علامه طباطبایی، ارجاع همه گونه‍های علم حصولی به علم حضوری است. این ایده مبیّن آن است که انسان پیش از هر گونه ادراک ذهنی و مفهومی، نخست با علم حضوری، واقعیت و هستی اشیاء را درک می‍کند. آنچه در این زمینه در خور تأمل است، بیان دوگانه علامه در ادراک حسی است. وی در این ادراک، واقعیت معلوم به علم حضوری را گاهی صورت مادی منطبع در اعضا و گاهی آن را صورت مثالی مستقر در عالم مثال می‍داند. در این نوشتار پس از تبیین هر دو دیدگاه، نشان داده می‍شود که این دیدگاه‌ها اگرچه متمایز هستند، اما متعارض نیستند و هر کدام از آنها ناظر به مرحله متفاوتی از هستی انسان است. در واقع از منظر علامه معیار تحقق ادراک حسی، صورت مثالی محسوسات است که نفس در مراحل ابتدایی، توانایی انشاء این صور را ندارد و آنها را در مثال منفصل شهود می‍کند. ولی در مراحل بعد، خودش این صور را در مثال متصل ایجاد می‍کند.<br /> <br /> واژگان کلیدی: ادراک حسی، ارجاع علم حصولی به علم حضوری، صورت مماثل، جوهر مثالی.