وجود مقعول اول یا ثانی، بر اساس دیدگاه استاد فیاضی

Abstract

فیلسوفان معتقدند معقولات اولی مفاهیم کلی‌ای هستند که مصادیق آن‌ها در خارج موجود است. بر خلاف معقولات ثانیه یا مفاهیم اعتباری که مصادیق آنها را در خارج نمی‌توان یافت. افرادی همچون شیخ اشراق که معتقد به اصالت ماهیت هستند، به دلیل اینکه وجود را امری غیر خارجی و صرفاً ذهنی می‌دانند، آن را معقول ثانی می‌شمارند. اما با ظهور ملاصدرا و قول به اصالت وجود، باید وجود و صفات آن را معقول اول دانست؛ زیرا وجود حقیقتاً در خارج موجود است. با این حال، هنوز فیلسوفان وجود و صفات آن را معقول ثانی می‌شمارند.<br /> البته وجوهی برای رفع این تناقض گفته شده که دیدگاه صحیح از نظر استاد فیاضی، سخن صدرالمتألهین است که وجود به معنای مصدری را اعتباری و معقول ثانی، و وجود به معنای اسم مصدری را حقیقی و معقول اول معرفی می‌کند. در وجوه دیگر، مفهوم کلی وجود از آن جهت که وجود با وصف کلیت در خارج موجود نیست، یا مفهوم جعلی وجود ـ با توجه به اینکه حقیقت وجود به ذهن نمی‌آید ـ معقول ثانی شمرده شده است و یا اینکه اصطلاح معقول ثانی فلسفی تغییر داده شده است به آنچه مابه‌ازاء مستقل ندارد، یا آنچه در درجه دوم فهمیده می‌شود و یا آنچه از مقایسه به‌دست می‌آید که همه این وجوه مخدوش است.