دوره‌سازی فقه تطبیقی در میان مذاهب اهل سنت

Abstract

اسلام به عنوان شریعت جاوید، مدعی پاسخ‌گویی به تمام نیازهای فکری و علمی، به‌خصوص ارائه پاسخ حقوقی به موضوعاتی است که به صورت نوپدید و به اقتضای پیشرفت بشر و زندگی او رخ می‌نماید. بدون شک پاسخ‌گویی به این نیازهای نوپدید به پیش‌بینی نظامی پویا وابسته است که خود را متناسب با نیازهای بشر به‌روز می‌کند. این نظام، در اصطلاح حقوق اسلامی، «اجتهاد» نامیده شده است. به طور طبیعی کوشش مجتهدان متعدد نتایجی متفاوت در اختیار آنان می‌نهد و اختلاف فتوا را پیش می‌آورد. این اختلاف فتاوا در طول تاریخ، باعث به وجود آمدن علمی با نام فقه الخلاف یا فقه تطبیقی شد که هرچند دارای فراز و فرود بسیاری بوده، تا کنون نه در شیعه و نه در اهل سنت، به صورت نظام‌مند، ادواری برای آن تدوین نشده است. پژوهش حاضر کوشیده تا با کاویدن تاریخ فقه تطبیقی، فراز و فرود تاریخ فقه مقارن را به تصویر کشد. این پژوهش ضمن ارائه پیشنهادی برای تدوین ادوار برای فقه مقارن اهل سنت، تطورات تاریخی فقه مقارن و عوامل وجود خلاف را توضیح داده، پیشگامان آن را شناسانده و به نقش این فقه در رفع تعارضات اشاره کرده است.