افزایش بهره‌وری آب (WP) و تعیین مقدار و زمان بهینة تک‌آبیاری برای کلزای بهارة دیم

Abstract

به منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف تک‌آبیاری در مراحل مختلف رشد بر عملکرد کلزای بهاره و بهبود بهره‌وری آب مصرفی، این تحقیق بر پایة طرح بلوک‌های کامل تصادفی و به صورت اسپلیت­پلات، در سه تکرار و به مدت دو سال (1381 و 1382) روی رقم پیشرفته کلزای بهاره PF.7015.91 (ساری‌گل) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به اجرا درآمد. کرت اصلی (مراحل رشد) در سه سطح (S₁ : مرحلة طویل شدن ساقه، S₂ : مرحلة گل‌دهی و S₃ : مرحلة پر شدن غلاف یا غلاف‌بندی) و کرت فرعی در چهار سطح (مقادیر آب تک‌آبیاری) I₀ : شرایط دیم (بدون آبیاری)، I₃₀ : آبیاری به میزان 30 میلی‌متر، I₆₀ : آبیاری به میزان 60 میلی‌متر و I₉₀ : آبیاری به میزان 90 میلی‌متر در نظر گرفته شد. بهره‌وری آب مصرفی (WP)¹ و عملکرد دانه تعیین شد. نتایج نشان داد که در تولید دانه بین تیمارهای تک‌آبیاری، مراحل رشد، و تأثیرات متقابل تک‌آبیاری و مراحل رشد در سطح آماری یک درصد تفاوت معنی‌داری وجود دارد. تیمار تک‌آبیاری به میزان 60 میلی‌متر در مرحلة گل‌دهی با دارا بودن متوسط 1071 کیلوگرم در هکتار نسبت به تک‌آبیاری 90 میلی‌متری تفاوت معنی‌داری ندارد. این تیمار دارای بالاترین میزان کارایی مصرف آب (WUE)² <br /> (46/2 کیلوگرم بر میلی‌متر آب مصرفی (تبخیر - تعرق واقعی))، بیشترین میزان بهره‌وری آب آبیاری (WP_I) 09/8 کیلوگرم بر میلی‌متر و بیشترین مقدار بهره‌وری مجموع آب آبیاری و بارش (WP_I+P)79/4 کیلوگرم بر میلی‌متر است و در شرایط وجود مقدار ثابت آب و امکان افزایش سطح زیر کشت، تیمار تک‌آبیاری به میزان 60 میلی‌متر در مرحلة گل‌دهی با 28/4 کیلوگرم بر میلی‌متر نسبت به تیمارهای دیگر برتری دارد. لذا در شرایط آزمایش یک نوبت آبیاری کلزای بهاره در مرحلة گل‌دهی به میزان 60 میلی‌متر می‌تواند در افزایش معنی‌دار عملکرد محصول مؤثر باشد.