رتبه‌بندی مناطق شهری ازلحاظِ توسعه‌یافتگی کالبدی-فضایی با رویکرد توسعة پایدار شهری و تلفیق عملگر فازی GISو FAHP ( مورد شناسی: مناطق چهارگانة شهر ارومیه)

Abstract

<strong>گستردگی شهری، گستردگی میزان شهرنشینی یا مصرف زمین است که در‌حال حاضر تبدیل به یک موضوع جهانی به‌ویژه در شهرهای جهان سوم شده است. به‌موازات توسعه و افزایش جمعیت شهرهای بزرگ، ظهور مسائل گوناگون و پیچیدة اجتماعی-اقتصادی در داخل شهرها و ورود شهرهای بزرگ جهان سوم به سیستم اقتصادی جهان، برنامه‌ریزی شهری به ابعاد تازه‌ای دست‌یافته و باعث تحلیل دقیق شرایط سیاسی-اجتماعی در قلمرو جغرافیای شهری شده است. طی دهه‌های اخیر، تغییرات گستردة اجتماعی، اقتصادی و محیطی در سطح کشور مشاهده شده است که عمدتاً به تغییرات فضایی منتهی شده‌اند. شناخت الگوی توسعة کالبدی شهر به‌منظور هدایت آن درجهتِ توسعة پایدار شهری امری اساسی است. برای شناخت توسعه‌یافتگی و عدم‌توسعه‌یافتگی مناطق، به بررسی الگوی نابرابری‌های ناحیه‌ای، تفاوت میان نواحی و میزان برتری یک مکان نسبت‌به ساختار مکان‌های مشابه در سطح شهر نیاز است؛ ازاین‌رو، هدف از تدوین این مقاله تعیین میزان توسعه‌یافتگی مناطق مختلف شهری ارومیه ازلحاظِ شاخص‌های مورد بررسی است. برای دستیابی به هدف مذکور از 19 متغیّر اصلی موجود در شاخص کالبدی (کاربری‌های‌ مسکونی، تجاری، آموزشی، مذهبی، فرهنگی، جهانگردی، درمانی و...) استفاده شده است. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های پژوهش از عملگر فازی Gama در محیط GIS و همچنین از‌طریق وزن‌گذاری معیارهای منتخب با روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی (FAHP) استفاده شده است. نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است که مطابق توابع و مدل به‌کار رفته در پژوهش منطقة یک شهر ارومیه با داشتن مساحتی بالغ‌بر 32767678 متر‌مربع یعنی حدود 30/0 درصد از کل سطح کاربری‌ها و سرانة 75/121 متر‌مربع برای کل کاربری‌ها‌ نسبت‌به جمعیت آن، از درجة توسعه‌یافتگی بالاتری نسبت‌به سه منطقة دیگر این شهر برخوردار است؛ امری که در عملگر Gama fuzzy با دقت بیشتری نسبت به مدل AHP فازی نشان داده شده است.</strong>