بررسی و شناخت اثر خارخانه بر میزان سرعت باد در مسکن بومی سیستان

Abstract

یکی از نقاط بادخیز ایران، منطقۀ سیستان است و وزش باد در این منطقه تأثیر فراوانی بر روی ساخت‌وسازهای روستایی گذاشته و الگوهای منحصربه‌فردی را ایجاد کرده‌است. خارخانه‌‌های ساخته‌‌شده توسط معماران بومی سیستان یکی از الگوهایی هستند که درجهت تعدیل اوضاع جوّی به‌‌خصوص سرعت جریان باد در معماری بومی این منطقه شکل گرفته‌‌اند. تاکنون تحقیقاتی در مورد شناخت اثر خارخانه بر میزان سرعت باد و شرایط بهینة آن در مسکن بومی سیستان انجام نگرفته‌است؛ ازاین‌رو این مقاله میزان سرعت باد را در داخل فضای مسکن بومی دارای خارخانه اندازه‌‌گیری و شرایط آسایش انسانی را با فضای مشابهی که بدون خارخانه‌است، مقایسه کرده و به‌نوعی دنبال بهینه‌‌ترین سرعت باد درجهت دستیابی به آسایش حرارتی ساکنان مسکن بومی سیستان بوده‌است. در مقالۀ حاضر از روش پژوهش اندازه‌‌گیری میدانی بر روی دو گونه اتاق کاملاً مشابه دارای خارخانه و بدون خارخانه و همچنین نقطه‌‌ای به‌عنوان مبنا در بیرون بنا، طی گرم‌‌ترین روزهای سال در تیر 1398 و با فواصل زمانی 3 ساعته ‌استفاده شده‌است و برای تحلیل داده‌‌ها از روش آمار توصیفی توسط نرم‌‌افزار اِکسِل استفاده شده‌است. یافته‌‌‌های تحقیق نشان داده‌است که با توجه به برهم‌‌کنش سرعت جریان باد و دمای هوا برای رسیدن به آسایش حرارتی، در دمای کمتر از 5/32 درجه، جریان هوا تأثیر مثبت و در دمای بیش‌‌تر از آن اثر منفی بر آسایش حرارتی دارد؛ حال آنکه مطابق با تحلیل داده‌‌های میدانی، میانگین دمای هوا در فضای بیرون و اتاق بومی بدون خارخانه در تابستان بیش از 5/32 درجه سانتی‌‌گراد است و جریان باد در این دو مکان اثر منفی دارد؛ در حالی که در اتاق دارای خارخانه، دما در تمام ساعات شبانه‌‌‌روز زیر 30 درجه سانتی‌‌گراد است و جریان هوای حدود 1 متر بر ثانیه در این فضا اثر بسیار مثبتی بر آسایش افراد داشته‌است.