تحلیل تأثیرات مخاطرات محیطی بر پایداری امنیت نواحی روستایی مرزی (مورد شناسی: روستاهای سروآباد کردستان و درمیان خراسان جنوبی)

Abstract

تأمین امنیت پایدار مناطق مرزی، لازمۀ مدیریت و سازگاری با تهدیدهای نوینی است که مختل‌‌‌‌کنندۀ آن هستند. در این میان، یکی از مهم‌‌ترین عوامل تهدیدکننده، مخاطرات محیطی است که با توجه به شرایط اقلیمی و توپوگرافی کشور و همچنین، ضعف‌‌‌‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی و نهادی در سطح محلی، می‌‌‌‌تواند با تبدیل‌‌شدن به بحران، موجب آسیب‌‌‌‌پذیری و برجای‌‌گذاردن تأثیرات نامطلوب بسیاری بر عرصۀ امنیت نواحی روستایی مرزی شود. دراین‌‌راستاپژوهش کاربردی حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته‌‌‌‌است، به بررسی وضعیت آسیب‌‌‌‌پذیری پایداری امنیت نواحی روستایی مرزی شهرستان سروآباد استان کردستان و درمیان استان خراسان جنوبی به‌‌واسطۀ تداوم مخاطرات محیطی و تبدیل‌‌‌‌شدن آن‌‌ها به بحران‌‌‌‌هایی پرداخته که معضلات بسیاری بر کیفیت زندگی، به‌‌عنوان هستۀ اصلی پایداری امنیت این نواحی برجای گذاشته‌‌‌‌اند. در این پژوهش آمیخته که در بخش کِیفی، با نمونه‌‌‌‌گیری هدفمند و مصاحبۀ نیمه‌‌‌‌ساختارمند با مدیران، صاحب‌‌نظران و آگاهان محلی عرصۀ توسعه و امنیت نواحی روستایی مورد مطالعه و تجزیه‌‌وتحلیل آن‌‌ها با تکنیک تئوری بنیادی، داده‌‌‌‌هایی گردآوری و سپس، در بخش کمّی نیز به‌‌دنبال توزیع 100 پرسشنامه در میان این افراد و تجزیه‎وتحلیل آن‌‌ها با روش تحلیل عاملی و تحلیل مسیر، به تأیید آن‌‌ها پرداخته شده‌‌‌‌است. مهم‌‌ترین یافته‌‌‌‌های به‌دست‌آمده نشان دادند که تداوم بحران‌‌‌‌های حاصل از مخاطرات محیطی در نواحی روستایی دو شهرستان مذکور، موجب ایجاد ناپایداری در ابعاد مختلف امنیتی مناطق موردِمطالعه شده‌‌‌‌اند که این تأثیرات در 53 شاخص در قالب 3 عامل آیندۀ ناپایدار امنیتی و معضلات سیاسی-نظامی، ناپایداری امنیت غذایی و محیطی-کالبدی و ناپایداری امنیت اقتصادی و اجتماعی و در سه عرصۀ اصلی ناپایداری امنیت ملی، ناپایداری امنیت انسانی و ناپایداری آیندۀ امنیتی منطقه، جای گرفتند. در این میان ناپایداری امنیت در عرصه‌‌‌‌های اقتصادی و اجتماعی به‌‌واسطۀ تداوم بحران‌‌‌‌های محیطی موجود، بیشترین تأثیر را (بار کلی برابر با 0.492) بر ایجاد ناپایداری امنیتی مناطق روستایی مرزی موردِمطالعه (وضع موجود و آینده) دارا بود.