سنجش و ارزیابی سطح پایداری در سکونتگاه‌‌‌‌های غیررسمی با استفاده از مدل جای‌‌پای بوم‌‌شناختی (مورد شناسی: محلۀ عباس‌‌آباد بالاشهر سنندج)

Abstract

<strong>یکی از زمینه‌‌‌‌های ناپایداری توسعۀ شهری به‌ویژه در کشورهای در‌حال‌توسعه، گونه‌‌‌‌ای از سکونت خارج از ضوابط و مقررات رایج موسوم‌به اسکان غیر‌‌‌‌رسمی است که همواره به‌مثابۀ یک چالش مدیریت و برنامه‌ریزی شهری مطرح بوده‌است. با مطرح‌شدن توسعۀ پایدار شهری در دهۀ 1980 و لزوم توجه به همۀ ابعاد وجودی شهر (اعم‌از زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی) به‌عنوان پایه‌‌‌‌های توسعۀ پایدار شهری، مطالعات سکونتگاه‌‌‌‌های غیر‌‌‌‌رسمی وارد دورۀ مطالعاتی جدید و بیشتر در ارتباط با ارزیابی سطح پایداری در این‌گونه سکونتگاه‌‌‌‌ها شد. تفکر توسعۀ پایدار باعث پیدایش روش‌‌‌‌ها و شیوه‌‌‌‌های کاربردی نوینی در راستای ارزیابی اثرات زیست‌محیطی از دهۀ 1990 تا به امروز شده‌است. در این میان، تحلیل جای‌‌پای بوم‌‌شناختی یکی از شاخص‌‌‌‌هایی است که توجه بیشتری را در سطوح آکادمیک، سیاسی و آموزشی به خود جلب کرده‌است. شهر سنندج نیز مانند بسیاری از شهرهای بزرگ کشور با مشکلاتی روبه‌روست که از دهه‌‌‌‌های 40 و 50 ازجمله با مهاجرت‌‌‌‌های گستردۀ روستا‌شهری، بر‌هم‌خوردن تعادل شهر و روستا، توسعۀ شتابان شهری و از این دست موارد همراه بود و یکی از پیامدهای آن شکل‌‌‌‌گیری سکونتگاه‌‌‌‌های غیررسمی عمده‌‌‌‌ای در داخل و اطراف شهر بوده‌است. در این پژوهش با روشی تحلیلی- توصیفی و با تکیه‌بر مطالعات کتابخانه‌‌‌‌ای و برداشت‌‌‌‌های میدانی و بهره‌‌‌‌گیری از مدل جای‌‌پای بوم‌‌شناختی، سعی شده‌است تا میزان پایداری محلۀ عباس‌آباد شهر سنندج ب‌عنوان یکی از محلات غیررسمی شهر سنندج مورد سنجش قرار گیرد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که میزان کل جای‌‌پای بوم‌‌شناختی محلۀ عباس‌آباد برابر با 74560.551 هکتار بوده که این مقدار با توجه به جمعیت 19578 نفرۀ این محله، مبیّن سرانۀ 3.808 هکتار برای هر نفر در سال 1390 است.</strong>