سنجش سطح پایداری اکولوژیکی شهری (مورد شناسی: منطقۀ یک کلانشهر تبریز)

Abstract

<strong>طی سالیان اخیر، رابطۀ متوازن انسان با طبیعت با توسعۀ شهریِ سریع و اقدامات ناسنجیده و مخرب انسان در بهره‌‌برداری بیش از حد از منابع شهری، منجر به برهم‌‌خوردن این رابطه شده و محیط‌‌‌‌های شهریِ شکننده و ناپایداری را به‌‌وجود آورده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان پایداری اکولوژیکی شهری منطقۀ یک کلان‌‌شهر تبریز، با 59 مؤلفۀ پایداری در قالب 4 شاخص محیط زیستی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی با استفاده از روش معادلات ساختاری(SIM) و تحلیل چند‌‌متغیّرۀ فازی (WLC) در محیط GIS انجام شده است. در این پژوهش که با ماهیت کاربردی- عملی و روش توصیفی- تجربی است، به‌‌منظور گردآوری داده‌‌ها، از پرسشنامۀ محقق‌‌ساخته استفاده شده است. ضریب پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ، 0.93 برآورد شد. نمونۀ آماری مشتمل‌‌بر 382 نفر از ساکنان منطقۀ یک تبریز به‌‌طور تصادفی انتخاب شده ‌‌‌‌است. با استفاده از آزمون رگرسیون خطی در نرم‌‌افزار SPSS، اولویت‌‌بندی شاخص‌‌های پنهان و با استفاده از آزمون بارهای عاملی در نرم‌‌افزار LISREL، شاخص‌‌های آشکار براساس درجه اهمیت و تأثیرگذاری اولویت‌‌بندی و خلاصه‌‌سازی شدند و برای تهیۀ نقشۀ شاخص‌‌های مؤثر، از مدل منطق فازی در قالب GIS استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل داد‌‌‌‌ه‌‌ها نشان می‌‌‌‌دهد که همۀ قسمت‌‌‌‌های منطقۀ یک کلان‌‌شهر تبریز پایدار نیست؛ به‌‌طوری که محله‌‌های شمالی در سطوح پایین پایداری اکولوژیکی شهری و محله‌‌های میانی در سطوح متوسط و محله‌‌های جنوبی و جنوب شرقی در سطوح بالای پایداری قرار دارند؛ بنابراین عوامل مؤثر در این سطوح پایداریِ ناموزون در سطح منطقۀ یک به‌‌ترتیب اهمیت اولویت‌‌بندی شده‌‌‌‌اند، به‌‌طوری که شاخص‌‌‌‌ محیط زیستی با 46.2 درصد، شاخص اجتماعی با 30.1 درصد، شاخص اقتصادی با 19.7درصد و شاخص کالبدی با 4 درصد به‌‌ترتیب اولویت، در این پایداری نامتوازن سهیم بوده‌‌‌‌اند که با ارائۀ پیشنهادهایی، بر تقویت شاخص‌‌‌‌های مؤثر براساس اولویت آن‌‌ها تأکید شده ‌‌‌‌است.</strong>