تحلیلی بر ارزیابی کیفیت پایداری اجتماعی در نواحی دو و سه شهر سبزوار

Abstract

هدف اصلی این پژوهش، شناخت مؤلفه‌های سازنده و تحلیل سطح پایداری اجتماعی در شهر سبزوار است. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیل است. از روش تحلیل داده‌های ثانویه و بررسی‌های پیمایشی در بخش گردآوری داده‌ها و از روش‌های علی و همبستگی در بخش تحلیل داده‌ها استفاده شده است. برای آزمون روایی ابزار سنجش، پس از تدوین آنها مبتنی بر انجام روایی صوری، از سنجش اعتبار محتوایی و برای تحلیل پایایی ابزار سنجش نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. یافته‌های تحقیق حاکی از این هستند که در محدودۀ مطالعه‌شده، امتیاز شاخص کلی پایداری اجتماعی از عدد میانه نظری (3) پایین‌تر (85/2) و در وضعیت مناسبی قرار ندارد. بیشترین ناپایداری به ترتیب مربوط به شاخص‌های مشارکت در امورِ سرمایۀ اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی و کمترین ناپایداری در شاخص‌های احساسِ تعلق مکانی، عدالت فضایی و بهره‌مندی اقتصادی بوده است. بررسی‌های این پژوهش،نشان می‌دهد دو متغیر زمینه‌ای نوع تصرف واحد مسکونی ( مالک / مستأجر بودن) و مدت اقامت در محله، نقش مهم و شایان توجهی در بهبود پایداری اجتماعی شهرها دارد. استفاده از رگرسیون چند متغیره و ضریب بتا برای شناسایی میزان اهمیت هر یک از شاخص‌های مطالعه‌شده، گویای نقش مهم‌تر شاخص‌های سرمایۀ اجتماعی (516/0)، عدالت فضایی (294/0) و احساس تعلق مکانی (192/0) در پایداری اجتماعی محلات شهری است. تحلیل همبستگی میان شاخص سرمایۀ اجتماعی با دیگر شاخص‌های سازندۀ متغیر پنهان پایداری اجتماعی نیز گویای همبستگی معنی‌دار اکثر شاخص‌ها با سرمایۀ اجتماعی است. با توجه به نقش و جایگاه مهم و بی‌بدیل شاخص سرمایۀ اجتماعی در میان دیگر شاخص‌های بررسی‌شده، به نظر می‌رسد نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری باید به سمت و سویی حرکت کنند که بتوانند با برنامه‌ریزی‌های کالبدی و طراحی فضاهای شهری، زمینه را برای ایجاد و بهبود سرمایه اجتماعی شهروندان فراهم سازند. ایجاد شورایاری در محلات و نواحی شهری، لزوم تدوین برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی محله محور در طول سال، تدوین برنامه‌های راهبردی برای نواحی شهری با تأکید بر مشارکت شهروندان در تدوین آنها، ایجاد فضاهای کالبدی همانند فرهنگ‌سرایِ محله به عنوان مکانی برای اجرای برنامه‌های مختلف و همچنین میعادگاهی برای دیدار شهروندان با یکدیگر، اولویت قائل‌شدن برای ایجاد پارک‌های و فضاهای عمومی محله‌ای و ناحیه‌ای به عنوان بستر و زمینه‌ای برای اوقات فراغت شهروندان را می‌توان از جمله برنامه‌های مدیریت شهری برای بهبود سرمایۀ اجتماعی و پایداری اجتماعی شهرها پیشنهاد کرد.