صندوق عَدالت؛ تداوم سنت یا زمینه‌ساز تجدد

Abstract

<strong>هدف:</strong> ابتکار ناصرالدین‌شاه قاجار در تأسیس «صندوق عَدالت» نوعی نوآوری در سنت دیرینۀ شاهان ایرانی مَعدلت‌شعارِ از پیش‌از اسلام تا عصر قاجار بود. میزان عزم شاه در تأسیس این صندوق و تأکید او بر وجه نمادین و ابزاریِ این اقدام ابتکاری برای ارتباط بی‌واسطه با رعایا، و میزان کامیابی او در دادرسی به مظالم، و زمینه‌سازی برای اقتباس نهادهای نوینِ مرتبط در عصر مدرن، از اهداف این پژوهش است.<br /> <strong>روش/ رویکرد پژوهش:</strong> بخش عمدۀ این پژوهش با استناد به دست‌نوشته‌ها و اسناد مربوط به تأسیس و گزارش عملکرد صندوق عَدالت به روش توصیفی-تحلیلی و مطالعۀ کتابخانه‌ای و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی انجام شده‌است.<br /> <strong>یافته‌ها و نتیجه‌گیری:</strong> تأکید ناصرالدین‌شاه بر وجه نمادین عدالت‌پناهی حاکم و تأمین مشروعیت به‌جای عدالت‌گستری با آگاهی او از سنت ایرانی-اسلامی شاه عادل، و اختلال ایجادشده توسط صندوق و نظام ناکارآمد جایگزین آن در کارایی نهاد مدرن پارلمان، ازجمله یافته‌های این پژوهش است.