بررسی جایگاه منصب مهرداری در آستان قدس رضوی از دورۀ صفوی تا قاجار

Abstract

منصب مهرداری از مشاغل مهم دیوانی در تشکیلات اداری آستان قدس رضوی تا پایان دورۀ قاجار بوده‌است. مهرداران از معتمدان متولیان آستان قدس محسوب می‌شدند. با رواج امضاء در دورۀ پهلوی شغل مهرداری منسوخ شد.<br /> <strong>هدف:</strong> این پژوهش با استناد به اسناد آستان قدس رضوی به بررسی پایگاه اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی مهردار به‌عنوان یک شغل مهم دیوانی، و نحوۀ انتصاب و شرح وظایف و تعداد مهرداران آستانه و میزان پرداخت مواجب به آن‌ها، القاب آن‌ها و… در سه دورۀ صفوی، افشار و قاجار می‌پردازد.<br /> <strong>روش/ رویکرد پژوهش:</strong> این مقاله با روش تحقیق کتابخانه‌ای با رویکرد اسنادی به‌صورت توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی نوشته شده‌است.<br /> <strong>یافته‌ها و نتیجه‌گیری:</strong> یافته‌ها نشان می‌دهد که مهردار آستانه جایگاهی پایین‌تر و محدودتر از مهردار تشکیلات دیوانی دربار داشته‌است. مهردار اغلب از رجال بانفوذ خراسان و مشهد –دارای پایگاه اجتماعی، علمی، فرهنگی و اقتصادی بالا- انتخاب می‌شد و اثر مهرش بر اسناد -به‌ویژه در دورۀ قاجار- تصدیق و تأییدی مطمئن بر مضمون اسناد آستان قدس محسوب می‌شد. علاوه‌براین، مهردار مسئول نگهداری مهرهای آستانه نیز بود. انتصاب مهردار و اعطای لقب به او در دورۀ صفوی از سوی دربار و در دورۀ قاجار توسط متولی آستانه انجام می‌شد.